Waarom vluchten Cubaanse balletdansers?

Deze vraag stelt Fernando Ravsberg, voormalig correspondent van BBC Mundo en op dit moment eindredacteur van zijn eigen website. Aanleiding is het feit dat bijna 10 balletdansers op tournee in Puerto Rico hun heil zochten in Miami. Ravsberg vraagt zich af waarom iemand die vrij het eiland kan verlaten toch op de vlucht slaat. Her volgt – enigszins samengevat – de kern van zijn betoog.
Ook Alicia Alonso (94), die ooit het Nationaal Ballet van Cuba oprichtte, heeft zich na enkele dagen stilzwijgen, uitgelaten over het vertrek van de balletdansers. Zij grijpt naar het wapen dat de orthodoxe communistische leiders in Cuba altijd hanteren tegen hen die afwijken. Ze beledigt de dansers, zet grote vraagtekens bij hun ballettechniek en spreekt vol minachting over hen als ‘de tweede garnituur.’ Alicia Alonso was zelf in Puerto Rico waar de balletvoorstelling door de media werd geprezen. Blijkbaar ging de diva van het Cubaanse ballet op tournee met dansers van de ‘tweede garnituur’.

Alicia Alonso: ‘Kan de laatste die vertrekt dit laten weten. Dan kan ik het licht uitdoen.'(Cartoon Garrincha)

De hervorming van de emigratiewetten maakte geen einde aan illegale vertrekken, de vluchten via snelle motorboten naar Miami en de clandestiene oversteek van de grens tussen Mexico en de VS van sportlieden, kunstenaars, medici, balletdansers en musici. Deze eilandbewoners zijn niet meer geneigd tot illegale praktijken dan anderen, maar hebben deze nodig om hun American Dream in vervulling te zien gaan. De in de VS geldende wet Ajuste Cubano levert hen de voordelen op van die van een vervolgde politicus. Daartoe moeten zij – in tegenstelling tot de rest van de immigranten – Amerikaanse grondgebied aanraken waarna ze ‘als vervolgde politici’ worden beschouwd die ‘vluchten voor het communistisch regime.’ Het is opmerkelijk dat meer dan 500.000 ‘politieke ballingen’ die in de VS wonen in 2013 hun vakantie door brachten in Cuba ondanks hun politieke opvattingen. Cubaanse artsen krijgen moeilijk een visum voor de VS als ze die aanvragen bij de Amerikaanse vertegenwoordiging in Cuba, maar Washington bepaalde dat iedereen zal worden geaccepteerd als hij of zij werkzaam is tijdens een internationale missie in een ander land en daar deserteert.

Dubbel voordeel
Het doel is tweeledig: men benadeelt de inkomsten voor de economie van Cuba en maakt tegelijkertijd anticastristische propaganda. Toch zijn het slechts een tiental Cubanen op de meer dan 10.000 Cubaanse artsen die op dit moment in Brazilië werkzaam zijn, die op deze manier naar Miami ontkomen. Dat is logisch want ook artsen hebben tegenwoordig geen reden meer om illegaal het land te verlaten. Zij kunnen ook emigreren, desgewenst met hun gezinnen en kunnen hun bezittingen in Cuba behouden voor het geval ze willen terugkeren als het in het buitenland te tegenzit.

Sport
In de sport gebeurt iets vergelijkbaars. Cubaanse honkballers kunnen gecontracteerd worden voor de Major Leagues in andere landen, maar de VS verbieden dit als zij in Cuba willen gehuisvest blijven. Mexico volgt dit beleid omdat, zoals de voorman van het Mexicaanse honkbal, Plinio Escalante, erkende ‘wij deel uitmaken van de Nationale Associatie die afhankelijk is van de Major Leagues van de VS.’

Onvrede
De groep balletdansers heeft bij aankomst in Miami gezegd dat hun vlucht te maken heeft met ‘de onvrede die er op het eiland bestaat over het regime.’ Maar een van de dansers Rayssel Cruz zei dat ze wegging omdat ‘de situatie binnen het ballet precair en frustrerend is omdat er weinig mogelijkheden zijn uit te groeien tot de eersten in het ballet, en dat de weinigen dat slechts bereiken door zeer directe vriendschap met enkele vooraanstaanden.’ Al langer wordt er gesproken over problemen binnen het ballet en de dansers kunnen gelijk hebben, maar deze zaak heeft weinig te maken met politiek. Het is in elk geval een intern conflict. Elk jaar besluiten gemiddeld 5 dansers in het buitenland te blijven – sinds 2007 35 in totaal – en deze ‘deserties’ zullen doorgaan zolang er een wet bestaat in de VS die hen beloont met een verblijf, sociale voordelen en aandacht via de media. Ondertussen leidde de nationale balletschool 800 nieuwe balletdansers op om degenen die niet terugkeerden te vervangen. Sommigen van hen hebben ook een contract met andere gezelschappen zoals Carlos Acosta die ook danst bij het Royal Ballet van Londen. Er zijn er zoveel en op zoveel plaatsen dat men hen wel de Russen van de 21ste eeuw noemt. (Bron: Ravsberg, 12 juni 2014)

Alonso: ‘Tweede garnituur’

‘Alicia Alonso regeert het ballet zoals Fidel het land ‘, aldus eerdere kritiek van leden van het ballet.

Volgens de directeur van het Ballet Nacional de Cuba, Alicia Alonso, zijn de gevluchte jonge balletdansers ‘dansers van de tweede garnituur, hun vlucht zal het gezelschap artistiek geen schade toebrengen. Het zijn jonge dansers in ontwikkeling en zij schieten nog sterk te kort wat betreft hun hoog technisch niveau,’ aldus Alonso in de partijkrant Granma. ‘De wereld van het ballet is overal ter wereld in beweging, maar in het geval van het Nationaal Ballet manipuleert men veel,’ aldus de klagende Alonso. Ze benadrukt dat de jongeren ‘verblind zijn en geloven in een veelbelovende toekomst, maar volgens de statistieken zijn de meesten die het gezelschap verlieten gefrustreerd en staan op straat.’

Noot
* Op 4 december 2013 publiceerde deze weblog ‘Alicia regeert het ballet zoals Fidel het land’
Citaat: Eind november schreven leden van het Nationaal Ballet van Cuba een brief aan directeur Alicia Alonso (93) over de werkomstandigheden en de vriendjespolitiek in het gezelschap. Al in 1984 protesteerde een groep van Cubaanse ballerina’s omdat balletvirtuoos Alicia Alonso het ballet bestiert ‘zoals Fidel Castro de rest van het land.’ Dat herinnert zich Regina Coyula, lid van het Cubaans balletgezelschap van destijds. Zij was een van de dansers die in ‘dat Orwelliaanse jaar 1984’ hun stem verhieven. In een gezamenlijke actie van Alicia Alonso, de toenmalige partijideoloog Carlos Aldana en de politieke politie G2 werden zij gedwongen het Cubaans ballet te verlaten. Zie verder een samenvatting van het artikel van Regina Coyula op de website Diario de Cuba van 1 december 2013.

Link
* Website van Fernando Ravsberg: Cartas desde Cuba