Amerikanen in Cuba: ‘Alsof ze nooit weg zijn geweest’

‘Ik wist niet dat ik in Cuba yuma genoemd zou worden, maar enkele dagen na je aankomst, ben je aan dat woord gewend en aan je status als min of meer ‘verborgen toerist’. Dat zegt Daniel, geboren in Oklahoma, een van de duizenden reislustigen uit de VS die het afgelopen semester Cuba officieel bezochten en wiens reisplannen pasten binnen de 12 categorieën die de administratie Obama vastlegde. Yumas zie je overal en ze vallen op door hun accent, de stevige fooien en de fascinatie waarmee ze alles bekijken.

‘Ik kwam met een groep protestantse dominees mee, maar in totaal heb ik 1 dag besteed aan een religieus programma en de rest van de tijd bezocht ik buurten, musea en heb ik het land beter leren kennen,’ vertelt hij aan een medewerker van de website 14ymedio op het terras van Hotel Inglaterra in Havana. Daniel kwam twee weken geleden aan als lid van een groep die de gast was van het herdenkingscentrum Martin Luther King, opgericht door Raúl Suárez, een protestantse dominee die zich mag verheugen in de waardering van de Cubaanse  overheid. ‘Zij boden ons overnachtingen aan en een cultureel programma’, legt hij uit. Hij kreeg danslessen en lessen in percussie, reisde naar het strand van Boca Ciega en naar Pinar del Río.

Strenge regels
Voor het ontspanningsbeleid tussen Cuba en de VS moesten Amerikanen die naar Cuba wilden met veel details hun reis naar het eiland rechtvaardigen en zij liepen het risico een hoge boete opgelegd te krijgen door OFAC (Oficina de Control de Activos Extranjeros, een afdeling van het Ministerie van Financiën, als zij zich tijdens de reis niet aan de strenge regels hielden. Sinds de opening in de jaren negentig van het eiland voor het toerisme, bezochten veel Amerikanen Cuba via een derde land, bijvoorbeeld Mexico. Sinds anderhalf jaar maakten o.a. de bezoeken van prominente leden van de Amerikanen, zichtbaar dat die periode voorbij was. In het eerste vier maanden van dit jaar kwamen 10.000 Amerikanen naar Cuba, het dubbele van het aantal bezoekende Amerikaanse toeristen in heel 2015.

Hotel Rivièra

Mensen
‘Ik was in Viñales, het strand María La Gorda en morgen vertrek ik naar Holguín en Santiago de Cuba’, zegt Daniel. ‘Een deel van mijn programma daar is al klaar dank zij het groeiend aantal alternatieve reisbureaus en particuliere verhuurbedrijven die een groeiend aanbod hebben’. (…) ‘Nu logeer ik bij een familie in Calle Neptuno en het gezin in dat huis heeft me weer in contact gebracht met casas particulares in Oost-Cuba,’ aldus Daniel. Hij wil toerist zijn met de mensen ‘om het land beter te leren kennen’, maar hij verbergt niet dat hij ‘de laatste nachten in hotel Nacional of Rivièra zal verblijven,’ twee architectonische trekpleisters voor de yumas die Havana bezoeken. Yamilé, die een dansacademie leidt bij het  Prado en excursies aanbiedt door de stad en uitstapjes naar elke willekeurige plek, legt uit: ‘Ik zoek alles op dat herinnert aan de aanwezigheid van de VS in Cuba; het huis van Hemingway, de oude auto’s, de hotels die gebouwd werden met het geld van de maffia en natuurlijk wil ik de Cuba Libre met ze uit proberen.’ (…) ‘Amerikanen zijn op dit moment de meest geliefde toeristen want ze hebben geld, zijn bereid te betalen voor kwaliteit en zijn vriendelijk’, zegt een gids die samenwerkt met Yamilé. ‘Wij hebben eigenaren van casa particulares die enkel klanten uit de VS accepteren’.
Ivón verhuurt twee woningen in Calle Compostela, in de historische buurt van de hoofdstad. ‘Een paar jaar geleden was een Amerikaan of iemand uit Israel in je huis een last,’ zegt ze. ‘Je moest steeds melden wanneer de toerist het huis verliet, met wie hij of zij sprak, of hij met iemand vaak sprak en of hij veel bagage bij zich had.’ Maar nu zijn ‘er zoveel yumas’ dat ook de controles zijn afgenomen.

Stempel in paspoort
Op het vliegtuig José Martí van Havana is het nog steeds gewoonte dat de douane geen stempel in je paspoort zet, maar op een apart inlegvel om te voorkomen dat later zou worden gezien dat je in Cuba was geweest. Volgens de letter van de wet in de VS gaat het nog niet om toeristen, maar zijn het burgers die gebruiken maken van de volk tot volk  /  pueblo a pueblo – diplomatie die Obama afkondigde. De slimme Cubaan heeft zich ook aangepast aan dit Amerikaanse beleid. Yamilé: ‘Wij hebben een trip naar het havenplaatsje Regla bij Havana om er het museum te bezoeken waar veel aandacht wordt geschonken aan de religie en rituelen van de santería in Cuba. Daarnaast wordt er een feest georganiseerd rond de Santos / heiligen van de santería en kan er gedanst en gegeten worden. ‘Als dat achter de rug is, zijn de gasten vrij en kunnen ze gaan of staan waar ze willen.’ Yogalessen, bezoeken aan ecologische interessante plekken, bezoeken aan kleine lokale bedrijven tot en met een bezoek aan een opvang voor zwerfhonden in Havana, zijn onderdeel van het aanbod waaruit de yumas sinds het versoepelingbeleid uit kunnen kiezen. ‘Er moet een rechtvaardiging zijn en wij leveren die, wij passen ons aan hun behoeften want wij hebben mensen in dienst die van alles op de hoogte zijn’, benadrukt Yamilé.

Cuba Libre
In een bar in Oud Havana staan tientallen Cuba Libres te wachten op de dorstige yumas. ‘Ik zie ze komen en het lijkt alsof ze nooit weg zijn geweest en hier altijd al zitten,’ verzekert een barman terwijl hij de mix van Cubaanse en Amerikaanse makelij klaarmaakt.

Bron
* Zunilda Mata, website 14ymedio, 24 juli 2016

Noot
* Yuma is de naam waarmee Amerikaanse bezoekers en toeristen aan Cuba worden aangeduid. De term zou afkomstig zijn van een stad in de VS Yuma genoemd. Yuma komt ook voor in de titel van een Amerikaanse western ‘3:10 to Yuma’ uit 1957 met in de hoofdrollen Glenn Ford en Van Heflin. De Nederlandse titel luidde Trein van tien over drie.