Cuba is geen communistisch openluchtmuseum, vindt Nanne Timmer. Ze stelde een bundel samen met werk van tegendraadse en humoristische auteurs, getiteld Twaalf verhalen en een revolutie. La Isla de Cuba. Zondagmiddag geeft Nanne Timmer een lezing in Boekhandel Van Stockum in Leiden. Het Leids Universitair Weekblad Mare interviewde Timmer.

Fidel Castro ontmoette in 1968 in New York een groep bebaarde kinderen
‘De Amerikaanse dichter Allen Ginsberg werd in 1965 Cuba nog uitgezet, toen hij Che Guevara een lekkere vent noemde en informeerde naar de geaardheid van Raúl Castro’, vertelt Nanne Timmer, universitair docent Latijns-Amerikaanse literatuur. Ze verzamelde twaalf korte verhalen van jonge Cubaanse schrijvers voor de bundel Twaalf verhalen en een Revolutie. La Isla de Cuba.
Verandering
‘Aan het verhaal van Pedro de Jesús, Het portret, zie je duidelijk hoe de maatschappij sindsdien veranderd is. De auteur speelt met Ginsbergs teksten. Zulke expliciete homoseksualiteit en erotiek, gevat in taalgebruik dat ook in het Nederlands choquerend is, dat kon eerder echt niet. In de pers en in boeken over politiek gaat het steeds over het einde: als je nog naar Cuba wilt, moet je nú gaan. Alsof het nog een communistisch openluchtmuseum is. Deze verhalen laten juist een heel tegenstrijdig en divers Cuba zien, dat echt al wel in beweging is, vooral op literair en cultureel gebied.’
Onafhankelijke cultuur
Dat verhaal van Pedro de Jesús is zelfs bij een staatsuitgeverij verschenen. ‘In de bundel staan ook enkele verhalen die eerder alleen online te lezen waren. Het is echter moeilijk om in Cuba iets te doen, onafhankelijk van culturele instellingen. Belangrijker nog dan wát je zegt, is de vraag: bij wie hoor je? Schrijvers zijn aangesloten bij de nationale schrijversbond, journalisten bij de journalistenbond, enzovoorts. Dat alles zo is onderverdeeld, brengt bepaalde beleidskeuzes met zich mee. Sommige schrijvers hebben toch zelf onafhankelijke online tijdschriften opgericht.’

Schrijver en blogger Lizabel Mónica o.a. van de weblog Cuba Fake News. Deze weblog brengt ‘apocrief nieuws’ over Cuba en plaatst ook teksten van andere auteurs.
Kleine publicaties
Als je iets kritisch wil zeggen, biedt fictie natuurlijk veel mogelijkheden. ‘Vaak met humor. In het verhaal 9 en de Franse Revolutie speelt auteur Lizabel Mónica een allegorisch spel met de Cubaanse Revolutie. In plaats van bijeenkomsten met Kameraden, staan bijeenkonten centraal. Iets lichamelijks wordt zó uitvergroot, tot het net zo heroïsch en zinvol is als de Nationale Geschiedenis en de Revolutie.’
Lastig genre
Voor de vertalingen werkte Timmer samen met een aantal oud-studenten van Latijns-Amerikastudies aan de Universiteit Leiden. ‘Sommigen hebben al een carrière als gerenommeerd vertaler, anderen zijn net een paar jaar afgestudeerd. We kwamen samen om de verhalen te bespreken. Uitgeverij Marmer bleek gelukkig heel geïnteresseerd. Best bijzonder: verhalenbundels zijn al een lastig genre, en deze verhalen spelen zich af in een heel andere context. Bovendien zijn wij erg gewend aan realistische boeken en bestsellers. In Cuba is er juist ruimte voor kleinere publicaties, met meer experimentele teksten, die zich misschien niet staande zouden houden in een marktmaatschappij.’
Ironie
Wat de Cubaanse verhalen gemeen hebben, is ironie. ‘Een knipoog naar het Cubaanse verhaal van de revolutie, gecombineerd met de alledaagse werkelijkheid. Vooral de verhalen van de jongere auteurs komt veel absurditeit voor. Het verhaal ‘Vijftienduizend blikjes tonijn en niks om ze mee te openen’, van Jorge Enrique Lage, gaat bijvoorbeeld over een man die met zijn manuscript bij een uitgever aanklopt, die allang niets meer uitgeeft. In plaats daarvan heeft die zich toegelegd op smokkel van onderdelen. Onderdelen waarmee je van álles kunt maken, van een mitrailleur tot een chocoladereep.’
Bron
* De Mare, Leids Universitair Weekblad. De auteur is Marleen van Wesel
Noot
* Twaalf verhalen en een revolutie. La Isla de Cuba, samengesteld door Nanne Timmer, Uitgeverij Marmer, 208 pgs. €17,95.
*A anstaande zondag 9 april, 14.30 uur geeft de auteur een lezing in Boekhandel van Stockum in Leiden, de toegang is vrij.