Recepten voor de wederopbouw

De bijna unanieme steun die Miguel Díaz-Canel woensdag jl. in het Cubaanse parlement kreeg, ging niet gepaard met de concrete toezegging om het land dat in puin ligt, na bijna zes decennia van staatscontrole onder leiding van Fidel en Raúl Castro, weer op te bouwen. De website 14ymedio publiceerde een gesprek met de economen Mesa-Lago en Elías Amor en sprak met Emilio Morales van de Havana Consulting Group in Miami. Met een stagnerende economie die afhankelijk is van Venezolaanse olie en een staatsapparaat in Sovjetstijl, dat de schaarse hulpbronnen van de natie verbruikt, staat de nieuwe president voor een monumentale uitdaging: het voortzetten en verdiepen van de economische hervormingen die Raúl Castro heeft doorgevoerd en het voorkomen van de ineenstorting van het politiek systeem.

De markt Humberto Alvarez bij Varadero

‘Miguel Diaz-Canel’s grootste uitdaging is om de richting in te slaan van de  economische groei,’ zegt Emilio Morales, voorzitter van de Havana Consulting Group, gevestigd in Miami. Díaz-Canel, die vrijdag 58 jaar werd, nam de macht over van Raúl Castro na een decennium van langzame hervormingen. Hij moet ook ‘de dooi met de Verenigde Staten opnieuw aanwakkeren’, voegt hij er aan toe. Morales ziet als belangrijkste obstakel de ‘schaduw van de generatie van de tachtigers’ die naar zijn mening de Cubaanse Communistische Partij (PCC) blijven controleren. Als hij het einde van zijn ambtstermijn bereikt, zal Raúl Castro tot 2021 de leider van de PCC blijven. Om de ‘dooi van de relaties met de VS opnieuw op gang te brengen’ (het proces dat door president Barack Obama in 2014 is geïnitieerd), zegt Morales dat de nieuwe Cubaanse leider het probleem van de onteigeningen van Amerikaanse bedrijven in het begin van de jaren zestig zou moeten oplossen. Ook zou hij de productiekrachten in Cuba vrij moeten laten door middel van een wet die vrij ondernemerschap toestaat en die privé-investeringen van Cubanen van het eiland en de diaspora zou toestaan. Deze maatregelen zijn een historische eis van de oppositie, maar Havana heeft altijd gereageerd met meer economische centralisatie.

Verloren jaren
‘Het decennium van het presidentschap van Raúl Castro is een verloren decennium geweest,’ zegt Morales, hoewel hij erop wijst dat de openstelling voor kleine particuliere bedrijven een stap voorwaarts was. Meer dan een half miljoen Cubanen werken sinds 2010 buiten de controle van de staat. Vanaf dat jaar stimuleerde Raúl Castro op beperkte schaal het zelfstandig ondernemerschap om de druk op de overheidsfinanciën te verlichten. Morales voegt eraan toe dat de regering de wetten van vraag en aanbod in een vrije markt moet laten gelden. Dat betekent de directe werving van Cubaans personeel door buitenlandse bedrijven zonder dat contracten met de staat nodig zijn, het nieuw leven inblazen van het transportsysteem en grondiger hervormingen in de landbouw. ‘Het is noodzakelijk om het landbouwmonopolie van Acopio – het aankoop- en distributieagentschap van de staat – op te heffen en de boeren die onproductieve grond pachten, zelf te laten beslissen wat ze produceren, aan wie ze verkopen en hun eigen prijzen te laten vaststellen, zonder tussenkomst van de staat, naast de verlenging van de pachtovereenkomsten voor onbepaalde tijd’, zegt hij. Cuba geeft jaarlijks ongeveer twee miljard dollar uit aan het importeren van (voedsel)producten voor de binnenlandse markt die op het eiland geproduceerd zouden kunnen worden. De inefficiëntie van de staat, de eigenaar van alle grote en middelgrote bedrijven op het eiland, wordt door de autoriteiten zelf erkend, maar ze blijven vertrouwen op de ‘socialistische staatsonderneming’ als de ruggengraat van de economie.

Rol van de staat
Elías Amor, een Cubaanse econoom en mensenrechtenactivist die in Spanje woont, is van mening dat het ‘onzin’ is om het huidige economische systeem te handhaven. Onlangs publiceerde hij een lijst van 50 dringende maatregelen die de uitvoerende macht moet nemen om de economie te reactiveren. ‘Cuba moet evolueren naar ‘een socialisme van de markteconomie’, waar de as van de economie de particuliere onderneming is en de staat weer de rol speelt als herverdeler van inkomen, die de middelen toewijst en de economische ontwikkeling bevordert,’ legt Amor uit en hij dringt er bij de regering van het eiland op aan zijn dwingende rol te laten varen. ‘De zogenaamde Lineamientos of Richtlijnen (de plannen van Raúl tot hervorming van de economie, redactie) moeten grondig worden herzien omdat ze binnen het huidige economische systeem niet haalbaar zijn. Ik denk dat het van vitaal belang is dat de overheidsrekeningen in evenwicht zijn en dat de twee bestaande valuta één worden’, voegt de deskundige eraan toe. Het door Amor voorgestelde systeem omvat een privatiseringsbeleid dat landbouwers in staat stelt het land zelf te bezitten en de rol van de overheidsector in de economie te verminderen door het aantal personeelsleden in het leger en het staatsveiligheidsapparaat aanzienlijk te verminderen. ‘In Cuba werkt 85% van de werknemers voor de staat. Dat zou moeten worden teruggebracht tot niet meer dan 15% om het land te laten floreren,’ legt hij uit in een telefoongesprek.

Uitdagingen
Voor de Cubaanse professor Carmelo Mesa-Lago berust de verkiezing van Diaz-Canel op zijn loyaliteit aan de Cubaanse Communistische Partij. ‘De partij koos hem omdat ze hem zien als een loyale persoon, die niets zal veranderen,’ zegt Mesa-Lago aan Bloomberg Businessweek. Mesa-Lago benadrukt dat op het eiland sprake is van ‘een stagnerende bureaucratie die de particuliere sector als een bedreiging ziet’ en hij wijst op de besluiten van de regering niet langer vergunningen te verstrekken voor een serie beroepen in winstgevende sectoren. Vorig jaar publiceerde Mesa-Lago en andere experts een studie over de particuliere sector in Cuba, getiteld Voices of Change in the Cuban non-state sector. Toen al wilde de particuliere ondernemer grotere mogelijkheden om te kunnen investeren en minder bureaucratische obstakels. Ook vroeg men om de opening van markten voor de groothandel en de vrije invoer van goederen. Maar de leiders van het land bleven doof voor hun vragen. Met betrekking tot de uitdagingen voor de nieuwe president, is Mesa-Lago niet optimistisch. De crisis is niet zo erg als toen de Sovjet-Unie instortte maar de uitdagingen zijn sinds 1990 wel gegroeid.

Bron
* Mario J. Pentón, website 14ymedio, 20 april 2018

Het jaar van de verloren mango’s

‘Overal hangt de stank van verrotte mango’s’, zegt Pascual Rojas, inwoner van de gemeente Manuel Tames in de provincie Guantánamo waar een groot deel van de mango-oogst, 2.600 ton groot, de laatste weken is weggerot. Ondertussen betaalt de consument in Havana een forse prijs voor dezelfde vrucht die er erg schaars is.

‘De regenbuien in mei en juni kondigden al aan wat ons te wachten stond,’ legt Pascual Rojas ons telefonisch uit. ‘Zo’n enorme oogst hebben we in jaren niet gezien maar alles veranderde tenslotte in fruitafval,’ klaagt hij. De overvolle mangobomen verontrustten de boeren. ‘Ik zei mijn broer dat het heel moeilijk zou worden om al die mango’s op tijd bij de klanten te krijgen,’ aldus Rojas. In deze streek komen verschillende soorten mango’s voor, maar het meest de mameyson, de manga en de bizcochuelo, deze laatste speelt vanwege zijn onsterfelijke zoete smaak een rol in een bekend Cubaans lied. ‘Maar nu is de zoete smaak veranderd in een zure, zijn de mango’s zwart gekleurd en vol vliegjes.’ De regenval van de laatste weken was een zegen voor de Cubaanse landbouw die grote droogte heeft gekend dit jaar. De boeren in de streek konden ook het hoofd bieden aan besmettelijke schimmelziekten als anthracnose, maar de ondersteuning door de staatsinstellingen was desastreus. De grootste verliezen leden de crediet- en dienstencoöperaties in de streek van Bayate (Consejo Popular de El Salvador) en Manuel Tames.

Geen blikjes
De conservenfabrieken in de omgeving geleid door de staat, konden de hoeveelheid mango’s niet verwerken. Meer dan een derde van de 6.794 ton mango die werd geproduceerd, moest als verloren worden beschouwd, aldus de lokale krant Venceremos die Ramón Sánchez Ocaña, fruitspecialist van de provinciale overheid aan het woord laat. Hij legt uit dat de fabriek in San Antonio del Sur 20 dagen later dan gepland met de productie begon. De andere fabriek in El Guaso kon slechts op halve kracht werken omdat blikjes voor de mangopulp ontbraken. Een medewerker laat aan de website 14ymedio weten dat er veel transportproblemen waren door de inefficiëntie van de staatsinstelling Acopio, o.a. verantwoordelijk voor het vervoer en de logistiek van het fruit. Een medewerker van deze instelling, Taller de la Base Provincial de Transporte de Acopio in Guantánamo die anoniem wil blijven, wijt de problemen aan complicaties die optraden bij de benzineleveranties. ‘Als we geen dozen hebben, hoe kunnen we de mango’s dan op en verantwoorde wijze naar de fabriek brengen,’ zegt de bron bij Acopio. Al deze factoren speelden een rol bij het ontstaan van deze ramp en vallen onder het kopje ‘slechte organisatie’.

Schulden
Manuel, boer in de streek van de Cooperativa de Créditos y Servicios Ángel Bouza, is een van de meest getroffenen. ‘Hier moeten de varkens ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds mango eten. Want wat moeten we anders met zoveel mango’s.’ Hij merkt op dat dit elk jaar gebeurt, maar ‘nu kwam er een televisieploeg en sprak men erover in de Nationale Assemblee maar het is niks nieuws’, klaagt de boer. Weinig wordt er gesproken over de verliezen die de producenten leden. ‘Er zijn hier mensen die zich voor duizenden peso’s in de schulden staken omdat ze veel geld in deze oogst hadden geïnvesteerd,’ zegt Manuel. ‘Mijn schoonbroer verloor meer dan 5.000 peso’s en wie gaat hem betalen?’

Op de markt in Havana zie je op dit moment bijna geen mango’s; in het oosten rotten ze weg.

Verontwaardiging
Tijdens de laatste zitting van het parlement werd bericht over de grote verliezen door dit gebrek aan organisatie. Bij de afgevaardigden maar ook bij de klanten van de boerenmarkten in de stad die dit bericht op de televisie hoorden, leidde dit tot grote verontwaardiging. ‘In Havana moet je tussen de 3 en 5 nationale peso’s betalen voor een willekeurige mango, maar in het oosten rotten ze weg en kan niemand deze kopen,’ aldus de 71-jarige Clara Carvajal. De beelden op televisie deden haar pijn. De teelt van mango’s op het eiland heeft een helder verloop namelijk van het begin van de regenperiode in mei tot eind september, maar de staat lijkt er niet in te slagen op dit vaste ritme adequaat in te spelen.

de mango-oogst in Camaguey

Hoofdstad
Ver van Guantánamo, in de gemeenten Güira en Alquízar (Artemisa), waar groente en fruit voor de hoofdstad worden verbouwd, is de situatie ook verontrustend. ‘Als de zaak niet serieus wordt aangepakt, zal hier hetzelfde gebeuren’, verzekert een boer die met een mand vol mango’s op een karretje, getrokken door paarden door een wijk in Havana trekt. ‘Dit is het jaar van de verloren mango’s, terwijl hij wijst naar de bomen aan beide kanten van de weg vol smakelijke vruchten.’

Bron
* Marcelo Hernández, website 14ymedio, 18 juli  2017

Noot
* Acopio is de overheidsinstantie die o.a. de logistiek verzorgt voor het vervoer van voedsel en fruit naar steden en markten. Toen in 2011 president Raúl Castro een liberalisering van het landbouwbeleid afkondigde, werd de bewegingsvrijheid van Acopio enigszins aan banden gelegd. Acopio liet de boeren vaak op zich wachten waardoor producten bedierven. De president benadrukte toen al dat de maatregel niet het bestaande systeem zou vervangen, maar slechts een ‘additionele maatregel ‘ was.

Communistisch regime schept ruimte voor particuliere initiatieven (deel 1)

De regering van Cuba heeft maatregelen doorgevoerd waarmee de teugels van de strak geleide economie iets worden gevierd. Boeren mogen hun producten voortaan direct aan toeristen, hotels en restaurants verkopen. Voorheen werden hun gewassen via een centrale distributeur Acopio verspreid. Ook de strenge politiek op emigratie naar de hoofdstad Havana is versoepeld. De geruchten over een grotere vrijheid voor Cubanen om naar het buitenland te reizen nemen hierdoor toe. Deze week werd ook bekend dat Cubaanse banken vanaf december kredieten gaan verlenen aan particuliere kleine ondernemers. Tegelijkertijd is deze week de omvorming van het staatsbedrijf van de Cubaanse posterijen, Empresa Correos de Cuba (ECC), aangekondigd.

Landbouwproducten
De nieuwe maatregel, die 1 december van kracht wordt en maandag in de Staatskrant werd aangekondigd, maakt het mogelijk dat kopers en verkopers van landbouwproducten onderling de prijs bepalen. De maatregel geldt niet voor telers, landbouwcoöperaties en boerenbedrijfjes in staatshanden. Volgens de partijkrant Granma is de maatregel bedoeld om de ‘relaties tussen de directe producenten en de consument te vereenvoudigen’, maar ook om vervoerskosten te besparen. Het initiatief is een nieuwe stap in de privatisering van de landbouwsector. De rol van de overheidsinstantie Acopio – die o.a. de logistiek verzorgde voor het vervoer van voedsel naar steden en markten – wordt door de nieuwe maatregel minder belangrijk. Acopio liet de boeren vaak op zich wachten waardoor producten bedierven. Granma benadrukt dat de maatregel niet het bestaande systeem zal vervangen, maar slechts een ‘additionele maatregel ‘ is. De prijzen, aldus de krant worden vastgesteld door verkoper en koper samen en de transacties vinden altijd in Cubaanse nationale peso’s plaats.

Zicht op het Capitolio vanaf het Prado

Soepeler verhuizen naar Havana
Verder heeft de Cubaanse ministerraad besloten de impopulaire beperkingen voor Cubanen om naar de hoofdstad te emigreren, gedeeltelijk op te heffen. Het decreet vervangt een wet uit 1997 die het Cubanen uit andere provincies onmogelijk maakte zich permanent in de provincie Havana te vestigen. De maatregel werd destijds ingevoerd om de hoofdstad met 2,1 miljoen mensen (32% van hen is geboren buiten de hoofdstad) te ontzien; er bestaan in de hoofdstad grote tekorten op het gebied van woningen, werk en water. Iedereen die de regel overtrad werd beboet en vanwege ‘maatschappelijke ongedisciplineerdheid’ per trein naar zijn provincie van herkomst teruggestuurd. In afwachting van het vertrek van de trein werden ze in politiebureaus in de hoofdstad opgesloten. Het nieuwe decreet merkt op dat oorzaken van het decreet uit 1997 nog niet zijn verdwenen. De versoepeling zal gelden voor echtparen, kinderen, vaders en moeders, grootouders en gehandicapten die familieleden met een woning in Havana bezitten. De nieuwe maatregel is nog niet in de Cubaanse media aangekondigd.

Soepeler naar het buitenland?
De verwachting is dat deze maatregel de discussie over een flexibilisering van reizen naar het buitenland zal versterken. De blogger Yoani Sánchez noemt de afgekondigde maatregel ‘een stap in de goede richting, maar niet toereikend omdat veel beperkingen blijven bestaan want de maatregel geldt alleen voor Cubanen met een bloedband met iemand in Havana.’ De blogger denkt dat de maatregel de weg kan openen naar een hervorming van het migratiebeleid. Zij noemt de huidige emigratiebeperkingen ‘de grote bron van onenigheid’ tussen de autoriteiten en ‘de Cubanen die in vrijheid hun land willen in- en uitreizen.’

Link
* De nieuwe plannen leiden onder de Cubaanse bevolking tot veel vragen. Dat bleek al toen de verkoop en inkoop van personenwagens werd vrijgegeven. Ook de vrijheid op de woningmarkt leidt tot veel onduidelijkheid. De website van de Cubaanse radiozender radio Florida publiceerde ‘de meest gestelde vragen’ over de vrijheid op de woningmarkt. Ook is een video bijgevoegd, beiden in het Spaans.