Kleine ondernemers onttrekken 2,3 miljard dollar aan economie Cuba

De nieuwe sector van kleine ondernemers in Cuba exporteerde in 2017 voor 2,39 miljard dollar naar het buitenland. Deze kapitaalvlucht kan enkel worden tegengegaan door ‘een radicale mentaliteitsverandering en wetgeving die de ontwikkeling van een particuliere sector binnen Cuba mogelijk maakt en stimuleert’, aldus een woordvoerder van de Havana Consulting Group. Cuba telt op dit moment 556.064 kleine zelfstandigen of cuentapropistas. Het bedrag van 2,39 miljard dollar is negen keer het bedrag aan buitenlands kapitaal dat in de Speciale Ontwikkelingszone van Mariel (ZDEM) wordt geïnvesteerd.

Markt van cuentapropistas

Het bedrag is gelijk aan het bedrag dat volgens de Cubaanse autoriteiten nodig is om de economie van het eiland te doen opleven. Volgens de Havana Consulting Group wordt de kapitaalvlucht veroorzaakt door het ‘gebrek aan mogelijkheden’ dat zelfstandigen hebben om ‘te investeren en hun bedrijf uit te breiden’ op het eiland. Enkele oorzaken van dit fenomeen zijn het ‘ontbreken van vrij ondernemerschap, de niet-erkenning van privé-eigendom, het bestaan van de staatsmonopolies in de afgelopen 60 jaar en het gebrek aan mogelijkheden om te investeren en goederen op de markt te brengen’, aldus de Cubaanse econoom Emilio Morales, directeur van het adviesbureau.

Wetgeving
In het artikel klaagt Morales de recente wetgeving aan die de Cubaanse regering aankondigde om de prestaties van zelfstandigen te reguleren. Deze maatregelen zullen wanneer ze worden ingevoerd, ‘de emigratie van ondernemers en de vlucht van kapitaal naar andere markten’ versterken. Een opvallend feit is dat veel van deze Cubaanse zelfstandigen ingezetenen worden van de VS, Panama, Dominicaanse Republiek, Ecuador of Spanje, waardoor ze in staat zijn op een wettige basis een bedrijf te vestigen en over een bankrekening en startkredieten kunnen beschikken.

Geen stimulans
Na acht jaar van ‘economische hervormingen’, zegt Morales dat de effecten ervan onduidelijk zijn. ‘Het model gaat niet vooruit’, ondanks de ‘economische boom’ die de dooi in de betrekkingen met de Verenigde Staten korte tijd veroorzaakte. Volgens Morales is er ‘geen enkele maatregel ingevoerd om zelfstandige arbeid te reguleren die de particuliere sector stimuleert. Het tegendeel is waar.’

Bron
* Website 14ymedio, 23 oktober 2018

Economische groei van 1,1% blijft voor Cubanen onopgemerkt

De timide economische groei van 1,1% in de eerste helft van dit jaar, zoals aangekondigd door de Cubaanse regeringsleider Miguel Diaz-Canel, zal in de keukens van de meeste Cubanen onopgemerkt blijven. Ook de koopkracht van de Cubanen zal er niet door verbeteren. Dat zeggen diverse economen die door de onafhankelijke website 14ymedio werden geraadpleegd.

Kleine zelfstandige in Varadero

Cuba gaat gebukt onder de effecten van de crisis van zijn grootste bondgenoot, Venezuela. Het slaagt er niet in de afnemende toeristenstroom uit de VS te compenseren, de export te doen groeien en de effecten van voorbij tropische wervelstormen te bestrijden. Ook speelt de incompetentie van regeringsfunctionarissen een rol bij de algehele stagnering. De Cubaanse hoogleraar en econoom Elías Amor Bravo uit Valencia, Spanje zegt: ‘De feiten alarmeren me. Ik maak me grote zorgen omdat ik denk dat de Cubaanse economie snel uit de hand loopt. De economische groei van verschillende landen in Latijns-Amerika bedraagt meer dan 4%. Cuba ligt onder het gemiddelde. Het is het gebruikelijke verhaal, maar het geeft aan dat de motor van de economie is vastgelopen.’ Amor Bravo legt uit dat de lage economische groei het gevolg is van de terugval in het toerisme, waarmee bij de voorspellingen geen rekening is gehouden. In de eerste helft van dit jaar daalde het aantal toeristen dat naar Cuba reisde met 5%, in het geval van de Amerikanen was de daling 24% (ongeveer 266.000 mensen) ten opzichte van het voorgaande jaar. Het nieuwe beleid van president Donald Trump om toeristische bedrijven die eigendom zijn van het Cubaanse leger aan te pakken, heeft de economie van het land getroffen. De econoom constateert dat de buitenlandse investeringen laag blijven, zeker tegen de achtergrond van het gegeven dat het land 2,5 miljard dollar per jaar aan buitenlandse investeringen nodig heeft. Dan is er de slechte suikeroogst, met 1,1 miljoen ton de slechtste van de afgelopen eeuw, de schade door de orkaan Irma (13,5 miljard dollar) en de storm Alberto. Het handelstekort bedroeg 7,953 miljard dollar in 2016, het laatste jaar waarover statistieken beschikbaar zijn. ‘Het ongecontroleerde overheidstekort gaat jaar na jaar door en dat betekent een opeenstapeling van steeds groter wordende schulden’, voegt Amor toe, wat hij ‘het onvermogen noemt van overheidsambtenaren om de economie te leiden.’

Met de komst van Gorbachov kwam er een einde aan de subsidie-stroom uit de Sovjet Unie.

Rusland
Cuba kreeg in 2014 aanzienlijke schuldverlichting met de kwijtschelding van 90 procent van de 35 miljard dollar, die men schuldig was aan de voormalige Sovjet-Unie, nu de Russische Federatie. In 2015 bereikten de Club van Parijs en Havana een akkoord om 8,5 miljard dollar van de 11,1 miljard dollar die het sinds 1986 aan schulden en rente had opgebouwd, kwijt te schelden. Mexico deed hetzelfde met 70% van de 487 miljoen dollar die het aan Cuba eiland had geleend en Japan vergat bijna een miljard van zijn oude schuld in 2014. ‘Het symptoom van ziekte is koorts, maar ziekte is wat de dokter moet bestuderen. Als je de koorts alleen bestrijdt, los je het probleem niet op. De ziekte in het geval van Cuba is gebrek aan evenwicht door een gebrek aan export en het totale gebrek aan controle van de uitgaven van de staat”, verzekert Amor Bravo.

Koopkracht
Meer stroomuitval, meer schaarste in deviezenwinkels en gerantsoeneerde markten zijn het gevolg van de huidige economische situatie op het eiland en hebben geleid tot aanscherping van de controlemaatregelen ten aanzien van de particuliere sector. Volgens econoom Carmelo Mesa-Lago is de koopkracht van de Cubanen nauwelijks 51% van die van 1989. De verslechtering was ook voelbaar in de farmaceutische sector als gevolg van liquiditeitsproblemen bij de betaling van de leveranciers van de grondstoffen van medicijnen. In een sector waar 85% van de bestanddelen van geneesmiddelen wordt geïmporteerd, betekende dat op de helft van 2018, dat 45 basisgeneesmiddelen ontbraken. Hetzelfde gebeurde met de levering van ijs, frisdranken en bier aan het netwerk van kleine ondernemers; de laatste maande zijn deze sterk gedaald. Moeilijkheden bij de aankoop van verpakkingen en grondstoffen in het buitenland hebben veel industrieën, zoals de bekende ijsfabrikant Copelia, ertoe gebracht hun productie te verminderen en sommige fabrieken tijdelijk te sluiten. Mesa-Lago concludeert in een recente studie dat de gemiddelde groei van de economie tussen 2016-2018 0,6% zal bedragen, een zeer laag cijfer in vergelijking met de andere landen in het gebied. Het Internationaal Monetair Fonds voorspelde dit jaar een groei van 1,6 procent voor Latijns-Amerika. Emilio Morales, directeur van de Havana Consulting Group, stelt het groeicijfer door de Cubaanse overheid ter discussie. ‘De groei van 1,1% van het Bruto Binnenlands Product is twijfelachtig wegens de slechte economische resultaten van dit semester. Op dit moment bevindt het land zich in een gespannen financiële situatie en heeft het een groot gebrek aan liquiditeit, waardoor de betalingen aan een belangrijke groep leveranciers van grondstoffen en producten zijn vertraagd”, zegt Morales.

Hugo Chávez en Raúl Castro

Venezuela
Cuba slaagde erin zijn economie een impuls te geven nadat in Venezuela Hugo Chávez aan de macht kwam en waardoor de effecten van de plotselinge subsidiestop uit de Sovjet Unie enigszins werden verzacht. De ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst met Caracas aan het begin van de eeuw en het sturen van tienduizenden medische beroepsuitoefenaars die met gesubsidieerde olie naar Havana werden betaald, leverde de regering van Fidel Castro enige ademruimte op. De crisis in Venezuela heeft daar echter verandering in gebracht. Volgens de laatste officiële gepubliceerde cijfers, daalde de handel tussen de twee landen tot 2,2 miljard dollar in 2016, een historische dieptepunt sinds het begin van het chavisme. In 2012 was dat nog 8,5 miljard dollar. Venezuela, dat in de beste jaren van de Bolivariaanse revolutie dagelijks zo’n 120.000 vaten (zo’n 4 miljard dollar) olie naar Cuba stuurde, heeft de leveranties teruggebracht tot zo’n 55.000 vaten. Door de duizelingwekkende daling van de olieproductie in het land heeft het land op de internationale markten ruwe olie ingekocht, het vervolgens naar Cuba gestuurd voor een bedrag van ongeveer 1,2 miljard dollar.

Omar Everleny

Onopgemerkt
Volgens econoom Omar Everleny Pérez ‘slaagt de regering er al enkele opeenvolgende jaren niet in de jaarlijkse doelen te bereiken’ (…) ‘Een economie moet tussen de 5 en 7% groeien om een goede start te kunnen maken en de Cubaanse economie staat al vier of vijf jaar op een niveau van 2%’, meldt Pérez de redactie van 14ymedio telefonisch. Pérez, die ooit het Centro de Estudios de la Economía Cubana van de Universiteit van Havana leidde, meent dat er sprake is van een vicieuze cirkel waardoor het onmogelijk wordt naar de weg van groei terug te keren. ‘Economische groei van 1% als die in Cuba stelt niets voor. Die komt niet bij de bevolking terecht en die voelt men niet,’ zegt hij.

Bron
* Mario J. Pentón, 14ymedio, 25 juli 2018

Link
* Miami Herald, 26 juli 2018: Cuba badly needs currency reform, but it won’t happen yet, economists say.

Recepten voor de wederopbouw

De bijna unanieme steun die Miguel Díaz-Canel woensdag jl. in het Cubaanse parlement kreeg, ging niet gepaard met de concrete toezegging om het land dat in puin ligt, na bijna zes decennia van staatscontrole onder leiding van Fidel en Raúl Castro, weer op te bouwen. De website 14ymedio publiceerde een gesprek met de economen Mesa-Lago en Elías Amor en sprak met Emilio Morales van de Havana Consulting Group in Miami. Met een stagnerende economie die afhankelijk is van Venezolaanse olie en een staatsapparaat in Sovjetstijl, dat de schaarse hulpbronnen van de natie verbruikt, staat de nieuwe president voor een monumentale uitdaging: het voortzetten en verdiepen van de economische hervormingen die Raúl Castro heeft doorgevoerd en het voorkomen van de ineenstorting van het politiek systeem.

De markt Humberto Alvarez bij Varadero

‘Miguel Diaz-Canel’s grootste uitdaging is om de richting in te slaan van de  economische groei,’ zegt Emilio Morales, voorzitter van de Havana Consulting Group, gevestigd in Miami. Díaz-Canel, die vrijdag 58 jaar werd, nam de macht over van Raúl Castro na een decennium van langzame hervormingen. Hij moet ook ‘de dooi met de Verenigde Staten opnieuw aanwakkeren’, voegt hij er aan toe. Morales ziet als belangrijkste obstakel de ‘schaduw van de generatie van de tachtigers’ die naar zijn mening de Cubaanse Communistische Partij (PCC) blijven controleren. Als hij het einde van zijn ambtstermijn bereikt, zal Raúl Castro tot 2021 de leider van de PCC blijven. Om de ‘dooi van de relaties met de VS opnieuw op gang te brengen’ (het proces dat door president Barack Obama in 2014 is geïnitieerd), zegt Morales dat de nieuwe Cubaanse leider het probleem van de onteigeningen van Amerikaanse bedrijven in het begin van de jaren zestig zou moeten oplossen. Ook zou hij de productiekrachten in Cuba vrij moeten laten door middel van een wet die vrij ondernemerschap toestaat en die privé-investeringen van Cubanen van het eiland en de diaspora zou toestaan. Deze maatregelen zijn een historische eis van de oppositie, maar Havana heeft altijd gereageerd met meer economische centralisatie.

Verloren jaren
‘Het decennium van het presidentschap van Raúl Castro is een verloren decennium geweest,’ zegt Morales, hoewel hij erop wijst dat de openstelling voor kleine particuliere bedrijven een stap voorwaarts was. Meer dan een half miljoen Cubanen werken sinds 2010 buiten de controle van de staat. Vanaf dat jaar stimuleerde Raúl Castro op beperkte schaal het zelfstandig ondernemerschap om de druk op de overheidsfinanciën te verlichten. Morales voegt eraan toe dat de regering de wetten van vraag en aanbod in een vrije markt moet laten gelden. Dat betekent de directe werving van Cubaans personeel door buitenlandse bedrijven zonder dat contracten met de staat nodig zijn, het nieuw leven inblazen van het transportsysteem en grondiger hervormingen in de landbouw. ‘Het is noodzakelijk om het landbouwmonopolie van Acopio – het aankoop- en distributieagentschap van de staat – op te heffen en de boeren die onproductieve grond pachten, zelf te laten beslissen wat ze produceren, aan wie ze verkopen en hun eigen prijzen te laten vaststellen, zonder tussenkomst van de staat, naast de verlenging van de pachtovereenkomsten voor onbepaalde tijd’, zegt hij. Cuba geeft jaarlijks ongeveer twee miljard dollar uit aan het importeren van (voedsel)producten voor de binnenlandse markt die op het eiland geproduceerd zouden kunnen worden. De inefficiëntie van de staat, de eigenaar van alle grote en middelgrote bedrijven op het eiland, wordt door de autoriteiten zelf erkend, maar ze blijven vertrouwen op de ‘socialistische staatsonderneming’ als de ruggengraat van de economie.

Rol van de staat
Elías Amor, een Cubaanse econoom en mensenrechtenactivist die in Spanje woont, is van mening dat het ‘onzin’ is om het huidige economische systeem te handhaven. Onlangs publiceerde hij een lijst van 50 dringende maatregelen die de uitvoerende macht moet nemen om de economie te reactiveren. ‘Cuba moet evolueren naar ‘een socialisme van de markteconomie’, waar de as van de economie de particuliere onderneming is en de staat weer de rol speelt als herverdeler van inkomen, die de middelen toewijst en de economische ontwikkeling bevordert,’ legt Amor uit en hij dringt er bij de regering van het eiland op aan zijn dwingende rol te laten varen. ‘De zogenaamde Lineamientos of Richtlijnen (de plannen van Raúl tot hervorming van de economie, redactie) moeten grondig worden herzien omdat ze binnen het huidige economische systeem niet haalbaar zijn. Ik denk dat het van vitaal belang is dat de overheidsrekeningen in evenwicht zijn en dat de twee bestaande valuta één worden’, voegt de deskundige eraan toe. Het door Amor voorgestelde systeem omvat een privatiseringsbeleid dat landbouwers in staat stelt het land zelf te bezitten en de rol van de overheidsector in de economie te verminderen door het aantal personeelsleden in het leger en het staatsveiligheidsapparaat aanzienlijk te verminderen. ‘In Cuba werkt 85% van de werknemers voor de staat. Dat zou moeten worden teruggebracht tot niet meer dan 15% om het land te laten floreren,’ legt hij uit in een telefoongesprek.

Uitdagingen
Voor de Cubaanse professor Carmelo Mesa-Lago berust de verkiezing van Diaz-Canel op zijn loyaliteit aan de Cubaanse Communistische Partij. ‘De partij koos hem omdat ze hem zien als een loyale persoon, die niets zal veranderen,’ zegt Mesa-Lago aan Bloomberg Businessweek. Mesa-Lago benadrukt dat op het eiland sprake is van ‘een stagnerende bureaucratie die de particuliere sector als een bedreiging ziet’ en hij wijst op de besluiten van de regering niet langer vergunningen te verstrekken voor een serie beroepen in winstgevende sectoren. Vorig jaar publiceerde Mesa-Lago en andere experts een studie over de particuliere sector in Cuba, getiteld Voices of Change in the Cuban non-state sector. Toen al wilde de particuliere ondernemer grotere mogelijkheden om te kunnen investeren en minder bureaucratische obstakels. Ook vroeg men om de opening van markten voor de groothandel en de vrije invoer van goederen. Maar de leiders van het land bleven doof voor hun vragen. Met betrekking tot de uitdagingen voor de nieuwe president, is Mesa-Lago niet optimistisch. De crisis is niet zo erg als toen de Sovjet-Unie instortte maar de uitdagingen zijn sinds 1990 wel gegroeid.

Bron
* Mario J. Pentón, website 14ymedio, 20 april 2018

Handel VS en Cuba stijgt ondanks beleid Trump

De handel tussen de VS en Cuba groeit ondanks de verharding van het Cubabeleid die president Trump in Miami jl. aankondigde. Het aantal vluchten naar Cuba in het eerste kwartaal van 2017 steeg met 180% vergeleken met dezelfde periode in 2016. Volgens de Raad van Commercie en Economie van de Verenigde Staten-Cuba steeg de export van voedsel en landbouwproducten in juni 2017 tot 24,6 miljoen dollar vergeleken met de 11,2 miljoen dollar een maand eerder.

Welkom in augustus 2016 voor de eerste commerciele vlucht van JetBlue, van Fort Lauderdale naar Santa Clara

‘De aankoop door Cuba van voedsel in de VS is dit jaar wat teruggelopen, maar de maatregelen die president Obama afkondigde hebben geleid tot groei op andere terreinen zoals het aantal vluchten, de telecommunicatie en de dollarovermakingen,’ aldus Emilio Morales, directeur van de Havana Consulting Group (THCG). In de eerste 6 maanden van 2017 vonden 8.287 vluchten naar Cuba plaats; dat zijn er 180% meer dan in de eerste heeft van 2016. ‘Dat cijfer is 3,4 maal hoger dan in januari 2014 toen de verbetering van de relatie tussen Cuba en de VS werd ingezet’. Hoewel de toestellen vaak maar voor de helft zijn gevuld, gelooft Morales dat de belangrijkste maatschappijen zullen blijven vliegen en zich klaar maken voor de toekomst.

Anti-embargo
In het verleden schortte Cuba bij politieke spanningen tussen de VS en Cuba de import van voedsel als rijst en kippen tijdelijk op en kocht deze dan tegen hogere prijzen op andere markten. Dit leidde weer tot druk van de Amerikaanse ondernemers op de Amerikaanse regering om het embargo tegenover het eiland te versoepelen. Volgens John S. Kavulich, voorzitter van de Raad van Commercie en Economie van de Verenigde Staten – Cuba /  Consejo de Comercio y Economía de Estados Unidos-Cuba, steeg de export van voedsel en landbouwproducten in juni 2017 tot 24,6 miljoen dollar, vergeleken met de 11,2 miljoen dollar een maand eerder en de 9,5 miljoen dollar in juni 2015. Volgens het Cubaans Bureau voor de Statistiek (ONEI) voerde Cuba vorig jaar voor 261,7 miljoen dollar aan voedsel uit de VS in.

De groei van het Amerikaans toerisme naar Cua (The Economist)

Schade individuele reizen
Volgens ONEI werd in het eerste half jaar van 2016 voor een waarde van 1.800 miljoen dollar aan vluchten geboekt. Volgens Morales ‘hebben de maatregelen van Trump geen nadelig gevolg voor deze handel’ hoewel hij erkent dat het verbod op individuele reizen naar Cuba in het kader van people-to-people-contacten een belemmering is en heeft geleid tot een kleinere reserve bij het verhuurbedrijf Airbnb. Vorig jaar reisden 613.937 personen van de VS naar Cuba; 329.000 van hen waren Cubanen en 284.937 Amerikanen. Het toerisme meldde een brutowinst van 3.068 miljoen dollar.

Dollarovermakingen
Morales: ‘Een ander belangrijk aspect zijn de dollarovermakingen, die niet-commercieel zijn maar afkomstig van individuen en vitaal voor de Cubaanse economie.’ Volgens de THCG ging het in 2016 om 3,4 miljard dollar, 2,7% meer dan in 2015. De migratiegolf van 160.000 Cubanen in de laatste vijf jaar naar de VS heeft daar sterk aan bijgedragen.

Beltegoed opladen
Ook de groei in de sector telecommunicatie is opvallend. Volgens THCG ontving Cuba eind 2016 meer dan 200 miljoen dollar enkel voor het opladen van mobiele telefoons vanuit het buitenland. ‘In december 2015 werd 800.000 maal een mobiele telefoon van een Cubaanse burger vanuit het buitenland opgeladen. Dat is het dubbele vergeleken met december 2014. Morales merkt wel op dat we nog enige maanden moeten wachten voordat we de werkelijke effecten van het nieuwe beleid van president Trump kennen die in september werden gepubliceerd door het Oficina de Control de Bienes Extranjeros / Office of Foreign Assets Control (OFAC), de afdeling an het Amerikaanse Ministerie van Financiën die de naleving van de embargowetgeving tegen Cuba controleert.

Bron
* 14ymedio, Mario J. Pentón, 18 augustus 2017

Amerikaanse-Cubanen maken recordbedrag van 3,3 miljard dollar over

Het overmaken van dollars naar Cuba vanuit de VS bereikte in 2015 een recordhoogte, namelijk 3,3 miljard dollar, aldus een onderzoek van The Havana Consulting Group (THCG). Sinds de komst van Obama in 2008 in het Witte Huis zijn de dollartransacties – meestal door Cubaanse-Amerikanen – sterk gegroeid. Tussen 2008 en 2015 ging het om bijna 20 miljard dollar. Deze dollarstroom was in 2015 al groter dan de inkomsten voor Cuba uit nikkel, suiker, tabak, medicijnen of toerisme.

Emilio Morales van de THCG-groep constateert  dat er tussen 2008 en 2015 per jaar gemiddeld 2,383 miljard dollars werden overgemaakt. Hij spreekt van ‘een fenomeen dat zich nooit eerder op de Cubaans markt voordeed’, sinds overboekingen in 1993 door Havana werden toegestaan. Daardoor steeg Cuba in 2014 vorig jaar naar de 7^e plaats op de ranglijst van Latijns-Amerikaanse landen met inkomsten uit dollaroverboekingen. Op de lijst staat Mexico bovenaan (met 23 miljard), daarna volgen Guatemala (5,5 miljard), de Dominicaanse Republiek (4,5 miljard), El Salvador (4,2 miljard), Colombia (4 miljard ) en Honduras (3,3 miljard). Als deze tendens zich voortzet zal Cuba binnen 5 jaar landen als Colombia, Honduras, El Salvador en de Dominicaanse Republiek voorbijstreven, aldus Morales. Het gemiddelde bedrag dat Cubanen per jaar overmaken is 1.689 dollar.

De inkomsten uit de dollaroverboekingen uit de VS vergeleken met strategisch belangrijke andere economische inkomstenbronnen van Cuba zoals nikkel, toerisme, diensten van artsen in het buitenland en de tabak.

Factoren
Factoren die bijdroegen aan de grotere stroom dollars richting Cuba zijn o.a. de toegenomen emigratie, het opheffen van beperkingen op de dollarovermakingen, de sterke groei van bezoeken aan Cuba van Cubaanse-Amerikanen, de groei van de particuliere sector en de nieuwe regels voor emigratie van de Cubaanse overheid. De emigratie was onder Raúl Castro omvangrijker dan tijdens de laatste 4 jaar van het mandaat van zijn broer Fidel. ‘Er was sprake van de hoogste migratiepiek sinds de exodus van Mariel in 1980, hoewel het land zich nu in een proces van economische hervormingen bevindt,’ zegt Morales. ‘Deze cijfers geven aan dat de hervormingen tot nu toe aan een groot deel van de Cubanen voorbij zijn gegaan en dat zij blijven zoeken naar betere opties om te leven in andere landen, vooral in de VS.’

Cubaanse-Amerikanen en Cubanen die tussen 2007 en 2015 een reis naar Cuba of de VS maakten

Bezoeken
Morales spreekt van een ‘enorme groei’ van het aantal bezoekende Cubaanse-Amerikanen aan het eiland (deze bezoekers hebben gemiddeld 3.200 tot 3.500 dollar bij zich), maar ook van het aantal Cubanen dat de VS aandoet. In 2015 waren dat er samen 538.433. Cubaanse-Amerikanen kunnen onbeperkt naar Cuba reizen: op reizen van Amerikaanse burgers naar Cuba bestaan nog restricties.

Dollarovermakingen zijn steunpilaar Cubaanse economie
De 3,3 miljard aan dollarovermakingen waren in 2015 hoger dan de inkomsten uit andere belangrijke sectoren van de Cubaanse economie zoals de export van nikkel, suiker, tabak, medicamenten en de inkomsten uit het toerisme. Wie de financiële hulp en de materiële hulp (in de vorm van bijvoorbeeld huishoudelijke apparatuur, computers en kleding), erbij optelt komt tot een bedrag van 6,6 miljard dollar en ‘dat  bedrag is groter dan de som van inkomsten uit de vijf belangrijkste economische activiteiten van het  land, die samen 5,1 miljard dollar opbrengen’. De omvang van de dollartransacties naar Cuba was ook 1,95 maal groter dan het gemiddelde salaris van alle werknemers in het land samen.

Vanuit de VS worden niet alleen dollars overgemaakt, Cubaanse- Amerikanen voeren ook allerhande goederen in

Juridische erkenning
Ze zijn niet alleen een inkomstenbron voor Cubaanse gezinnen, maar betekenen ook inkomsten van dollarwinkels, die voor een groot deel worden gecontroleerd door de staat. Morales pleit voor een juridische erkenning van de kleine- en middelkleine bedrijven en winkels in handen van particulieren (cuentapropistas) zodat zij ‘op legale wijze kunnen profiteren van deze dollaroverboekingen en door de vorming van midden- en kleinbedrijven bijdragen aan de welvaart in het land. Dan kunnen microkredieten een betekenisvolle rol spelen bij de verdere ontwikkeling van de economie in het land. Morales merkt wel op dat hiervoor de erkenning nodig is dat Cubanen in het land én daarbuiten een natuurlijke en noodzakelijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van het land, ongeacht de belangrijke rol die buitenlands kapitaal kan spelen. ‘Wanneer die erkenning uitblijft, is in de huidige omstandigheden sprake van een zelfmoordactie. De versnelde combinatie van beide factoren – dollaroverboekingen en de ontwikkeling van het midden- en kleinbedrijf – is de meest effectieve formule voor een land om uit de onderontwikkeling te geraken,’ luidt de conclusie van Morales.

Bron
* Cuba: The Fastest Growing Remittances Market in Latin America door Emilio Morales

Noot
* Vóór 2008 mochten Cubanen in de VS elke drie maanden 300 dollar naar familieleden in de eerste graad (ouders, broers / zusters en grootouders) in Cuba  overmaken. In 2008 verhoogde Obama dit tot 5.000 dollar per dag, later werd dit 10.000 dollar.

Dollaroverboekingen vanuit VS motor voor Cubaanse economie (1)

De gelden die jaarlijks vanuit het buitenland naar Cuba worden overgemaakt blijven onverminderd stijgen en hebben in 2012 een recordhoogte bereikt van 2 miljard, 605 miljoen dollar. Dat blijkt uit een studie van Emilio Morales* en Joseph L. Scarpaci, onderzoekers van de Havana Consulting Group (THCG). Omslagpunt was het jaar 1993 toen Fidel Castro de circulatie van de tot dan toe verboden dollar, moest vrijgeven.

Miami; de vluchten naar Havana

Vergeleken met de stroom geld die een jaar eerder Cuba binnenkwam, is er sprake van een stijging van 13,5%. Als men daarbij de zendingen goederen zoals voedselpakketen, medicijnen, elektronische apparatuur en andere goederen in natura erbij telt, is sprake van in totaal 5 miljard 105 miljoen dollar. Het cijfermateriaal is gebaseerd op onderzoeksgegevens afkomstig van kleinhandelaren, onderzoek naar geldzendingen naar Cuba via officiele kanalen, de geschatte hoeveelheden geld die via informele kanalen het land binnenkomen en de uitgaven van bezoekende toeristen en cijfers afkomstig van het Cubaanse Bureau voor de Statistiek (ONE). Ook zijn zowel onder Cubanen in Florida als die in Cuba zelf enquêtes uitgezet.

1993: dollar vrij
Toen de Cubaanse president Fidel Castro in de zomer van 1993 zich gedwongen zag om overmakingen in buitenlandse valuta te accepteren als een bron van inkomsten deed hij dat tegen zijn zin en met veel weerzin; andere alternatieven om te overleven waren er echter niet. Het was een ideologisch harde klap om te accepteren dat Cuba om het hoofd boven water te houden in de zogeheten Speciale Periode, moest vertrouwen op de Cubaanse ballingengemeenschap. Van het ene op het andere moment overspoelden de dollars het eiland terwijl jarenlang strenge straffen stonden op het bezit van dit betaalmiddel. De dollar zou nooit meer verdwijnen.

Dollar 20 jaar later
Zowel de Cubaanse samenleving als de ballingengemeenschap ondervonden de verregaande gevolgen van het vrijgeven van de dollar, in juli aanstaande precies 20 jaar geleden. Fidel Castro heeft zich waarschijnlijk nooit gerealiseerd dat de ‘liberalisering van de dollar’ de meest doeltreffende motor zou zijn voor de huidige veranderingen in de economische structuren van Cuba; geen enkele Cubaanse econoom had het ook voorspeld. De financiële overmakingen bereiken op dit moment 62% van alle huishoudens, bieden steun aan 90% van de kleine ondernemers-nieuwe stijl en bieden werkgelegenheid aan tienduizenden personen. De dollaroverboekingen leveren het land meer op dan de kwakkelende suikerindustrie, overstijgen de winst in de toeristensector en leveren meer op dat de export van nikkel en de medicijnen die door de biotechnische industrie in Cuba worden geproduceerd.

Cubaanse Amerikanen op het vliegveld van Miami

De belangrijkste inkomstenbronnen in 2012, in Amerikaanse dollars

1. Overmakingen in valuta     $2,605.12 MM
2. Overmakingen in natura    $2,500.00 MM
Totaal aan overmakingen   $5,105.12 MM

3. Inkomsten toerisme         $2,613.30 MM
4. Export nikkel                    $1,413.00 MM
5. Geneesmiddelen             $500.00 MM
6. Export suiker                   $391.30 MM

Uit deze cijfers blijkt dat de dollarovermakingen samen groter zijn dan de inkomsten uit de vier belangrijkste sectoren van Cuba. Het gaat om ruim vijf miljard dollar, namelijk  5 miljard, 105 miljoen dollar. De inkomsten uit de export van suiker, nikkel, medicijnen en die uit het toerisme bedragen in totaal 4 miljard, 176 miljoen dollar, minder dan 5 miljard dollar.

Bron
* Emilio Morales is een Cubaanse econoom, ex-chef van de afdeling strategische planning van het Cubaanse staatsbedrijf CIMEX en auteur van o.a. Cuba: ¿tránsito silencioso al capitalismo/ Stille overgang naar het kapitalisme? en Marketing without Advertising, Brand Preference and Consumer Choice in Cuba. Hij is president van de Havana Consulting Group in Miami.