Mariel wordt geen Cubaans Hong Kong

In 2014 opende Raúl Castro, in aanwezigheid van zijn bondgenoten Dilma Rousseff, Evo Morales en Nicolás Maduro, het grootste project van zijn mandaat, namelijk de Speciale Ontwikkelingszone in de haven van Mariel / Zona Especial de Desarrollo (ZEDM). Vier jaar later, en met investeringen uit Brazilië van meer dan een miljard dollar, is de droom van een Caribisch Hong Kong verder dan ooit. Investeerders blijven weg. Emilio Morales, directeur van de Havana Consulting Group, legt uit waarom.

De modernste haven van het Caribisch gebied herbergt een moderne containerterminal

‘Het idee om een speciaal project te ontwikkelen in de haven van Mariel is een goed idee. Het probleem ligt bij het beheer. Geen enkel land in Latijns-Amerika heeft in twee jaar tijd (dankzij de diplomatieke dooi tussen Cuba en de VS) zoveel zakenlieden, presidenten en delegaties op bezoek gehad als Cuba maar het land wist er niet van te profiteren’, zegt Morales in een telefoongesprek met de website 14ymedio. Mariel werd gebouwd op een moment dat de diplomatieke dooi met de Verenigde Staten het einde van het embargo naderbij bracht. De modernste haven van het Caribisch gebied kon plaats bieden aan enorme schepen vanwege de 17 meter diepe vaargeul en de moderne containerterminal. Maar het verzet van de Republikeinen in het Congres tegen het opheffen van de sancties, de komst van Donald Trump Donald in het Witte Huis en de dalende aanvoer van gesubsidieerde olie uit Caracas maakten een einde aan het sterproject van Raúl Castro.

Inefficiënt
De Cubaanse economie, die streng en centralistisch wordt geleid, blijft inefficiënt. Het bedrijfsmanagement in de Speciale Ontwikkelingszone (ZEDM) van Mariel wordt uitgevoerd door overheidsfunctionarissen. ‘Particulier ondernemerschap is essentieel voor de toekomstige ontwikkeling van Cuba en Mariel. Aangezien de enige eigenaar de Staat is, doet het niemand pijn om een verkeerde beslissing te nemen. Het geld is niet van u, noch het risico. Het is iets abstracts, genaamd de Staat,’ aldus Morales. Eind maart waren er slechts 35 ondernemingen officieel goedgekeurd (waarvan vijf Cubaanse). Tien ervan waren actief en 25 waren in een proces van investeren. De officiële krant Granma berichtte dat het ZEDM tot nu toe 1,1 miljard dollar vergaarde, slechts 9,5% van de 12,5 miljard dollar die waren gepland. Morales wijst op de oorzaken van de matige resultaten van de industriële zone die bedoeld was om de nationale economie aan te jagen. ‘De buitensporige bureaucratie, een ingewikkeld besluitvormingsproces dat het toezicht op de investeringsaanbiedingen van buitenlandse bedrijven vertraagt, en vertragingen in de voltooiing van de infrastructuur’, aldus de auteur Morales in een recent artikel gepubliceerd in Martí Noticias. De regering zelf heeft in maart al gezegd dat de ZEDM-project ‘niet zo snel verloopt’ als voor het land nodig is. President Miguel Diaz-Canel evalueerde vorige week donderdag samen met een groep ministers en ambtenaren uit de sector, het programma voor buitenlandse investeringen en de export. ‘We moeten de zaken haalbaarder, levensvatbaarder en minder omslachtig maken’, benadrukte de president in verband met de obstakels die het investeringsproces vertragen. Diaz-Canel uitte later zijn ongenoegen over het trage tempo van de uitvoering van de besluiten die de Ministerraad of de Nationale Assemblee hadden genomen.

Promotie van Mariel-project ‘solide en veelbelovend’

Steun Brazilië
De projecten van Mariel werden gefinancierd door de Braziliaanse staat, destijds nog geleid door de Arbeiderspartij van Lula, waarmee Havana zich verwant voelt. Het multi-miljoenencontract werd uitgevoerd door Odebrecht, hetzelfde bedrijf dat veel corrupte regeringen in Latijns-Amerika aan het wankelen bracht door zijn omkopingspraktijken om overheidsopdrachten veilig te stellen. Tot op heden is in Cuba nog geen onderzoek gestart naar deze multinationale onderneming.

Werkgelegenheid
Voor Emilio Morales wordt de mislukking van Mariel zichtbaar in het kleine aantal banen dat het heeft opgeleverd. ‘Dit staatsproject heeft slechts 4.888 banen gecreëerd, in vergelijking met de meer dan 570.000 banen die werden gecreëerd nadat het in Cuba mogelijk werd gemaakt kleine particuliere ondernemingen (cuentapropismo) te beginnen. ‘Het is een misser om een speciale economische zone in Mariel op te zetten en de Cubanen buiten te sluiten want die mogen daar niet investeren. Eerst zouden de nationale ondernemers kansen moeten krijgen en dan de buitenlanders’.
Maar ook de buitenlandse ondernemers hebben het niet gemakkelijk. De Amerikaanse onderneming Cleber LLC zou het eerste bedrijf in de Marielzone worden met 100% Amerikaans kapitaal, maar de Cubanen verbraken de samenwerking met de eigenaren Saul Berenthal en Horace Clemmons. Zij zouden Oggun-tractoren produceren bestemd voor kleine boeren in Cuba zelf en bedoeld om meer voedsel te produceren. ‘Mariel heeft veel mogelijkheden: in de eerste plaats het verwerken van de olie uit Noord-Cuba, de ontwikkeling van industriële zones met importmogelijkheden en de verplaatsing van kapitaal. En het heeft een voordelige ligging, centraal in de aanvoerroutes, die de mogelijkheid biedt van een vrijhandelszone,’ zegt Morales. Al die mogelijkheden zijn aanwezig, maar de Staat verstikt deze.

CELAC-bijeenkomst in mei 2016 met Hugo Chávez en Raúl Castro

Ideologie
De Zona Especial de Desarrollo de Mariel werd tijdens de Top van de CELAC in 2014 gelanceerd, een Latijns-Amerikaans consortium opgericht door de Venezolaanse president Hugo Chávez waarbij de VS en Canada werden buitengesloten. Vier jaar later is de CELAC uiteengevallen, is Chávez dood, maakt Venezuela een crisis zonder precedent door en hebben de meeste landen in de regio (inclusief Brazilië) hun ideologische kleur gewijzigd. ‘Politieke besluiten kunnen de Cubaanse economie niet op de been houden want de markt heeft zijn eigen wetten. De Staat moet – zo luidde ook het advies van de Vietnamezen – de productiekrachten van de natie vrij laten en deze niet willen verslinden,’ aldus Morales.

Bron
*  Mario J. Pentón, website 14ymedio, 14 juni 2018

Link
* Video president Díaz-Canel over buitenlandse investeringen, Cubadebate, 14 juni 2018, 3 minuten

Filiaal Amerikaans bedrijf Caterpillar in Cuba

Rimco, de distribiteur in Cuba van het Amerikaanse bedrijf Caterpillar, heeft toestemming van de Cubaanse autoriteiten gekregen voor een vestiging in de zogeheten Speciale Investeringszone Mariel. Caterpillar Inc., vaak afgekort tot CAT, is een Amerikaans bedrijf dat zich voornamelijk bezighoudt met het ontwerp en de bouw van zware machines voor de weg- en waterbouw en mijnbouw. Het bedrijf deed eerder dit jaar een schenking aan Cuba om de erfenis van de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway te beschermen.

Volgens Caroline McConnie van Caterpillar is dit het eerste Amerikaanse bedrijf dat zich in de Marielzone (ZDEM) vestigt. Zij bevestigde woensdag tijdens de grote commerciële beurs FIHAV 2017 in Havana, dat hiervoor vergunningen o.a. van het Ministerie van Commercie en andere instellingen zijn verkregen. Rimco zal gebruik maken van warenhuizen voor de verkoop van onderdelen en reparatiewerkplaatsen evenals van een centrum waar technische medewerkers zullen worden opgeleid. Het bericht komt op een moment dat de spanningen tussen Cuba en de VS zijn toegenomen door de zogeheten akoestische geluidenoorlog, waar Amerikaans  diplomatiek personeel in Cuba slachtoffer van zou zijn geworden. McConnie zegt dat het bedrijf de toestemming om in Cuba te opereren, ontving in de periode vóór de huidige Trump-administratie. Het filiaal van Caterpillar zal in 2018 worden geopend. Cuba begon drie jaar geleden 45 kilometer ten westen van Havana met de aanleg van de Marielzone, bedoeld om buitenlands kapitaal aan te trekken met aantrekkelijke mogelijkheden voor export van winsten. Het Marielproject wordt geleid door het Cubaanse staatsbedrijf Almacenes Universales, onderdeel van het militaire businessgroep Gaesa. In juni jl. sprak president Trump in Miami nog een verbod uit over handel drijven met onderdelen van het Cubaanse leger.

Bron
* Marc Frank, Reuters, 3 november 2017

Hoofdbestanddeel van de Cubaanse houtskool is de zogeheten marabú, een hardnekkig onkruid dat een deel van de braakliggende gronden in Cuba heeft overwoekerd en andere planten en gewassen verstikt. Het snoeien ervan gebeurt vaak door particuliere boeren die de houtskool verkopen aan een staatsbedrjf. De houtskool wordt in de VS vooral gebruikt in ovens voor pizza’s en brood.

Tweede houtskoolleverantie aan VS

Het staatsbedrijf CubaExport heeft een contract getekend met het Amerikaanse bedrijf Coabana Trading LLC, om in december 40 ton Cubaanse ambachtelijke houtskool naar de VS uit te voeren. Het is de tweede maal binnen 1 jaar dat de bedrijven een dergelijke transactie sluiten. De ondertekening vond plaats op de FIHAV 2017, de 35^e internationale beurs van Havana, die afgelopen week werd gehouden. Volgens president-directeur Craig J.Litherland ontwikkelen de relaties tussen beide bedrijven zich in positieve zin en kijkt hij uit naar uitbreiding van de transacties naar andere producten, zoals koffie en honing. Het bedrijf Coabana Trading LLC ondervond geen problemen bij de invoer van de houtskool ter waarde van 16.800 dollar. Het product bereikte via de haven van Mariel de Amerikaanse havenstad Everglades.

Bron
* 14 y medio, 2 november 2017
Link
* Meer informatie over de Havana International Fair FIHAV in een Engelstalig artikel van de website 14ymedio, getiteld: Real needs at the Havana Fair. Italiaanse pampers en tractoren van Caterpillar waren topattracties op deze beurs, waar 3000 ondernemers uit 63 landen (inclusief de VS) aan deelnamen.

 

De onwrikbare regels en verboden van de Cubaanse douane

Journalist Fernando Ravsberg schrijft op de website Cartas desde Cuba over de regels van de Cubaanse douane en de gevolgen van de orkaan Irma. Hij vraagt zich af of de Cubaanse wetten afgestemd zijn op de economische behoeften van het land en op de bevolking óf dat zij bedoeld zijn om het allemaal ingewikkelder te maken met beperkingen die strijdig zijn met belang van het land.

Douane bij aankomst in Havana

Ik kan niet vaak genoeg het verhaal vertellen over die Cubaanse boer, een strijder in de Revolutie, die het onmogelijk werd gemaakt een trekker voor gebruik op zijn land, in te voeren. Volgens de bureaucraten verbruikt zo’n tractor teveel benzine. Is er werkelijk een functionaris die gelooft dat zij het nationaal belang dienen door de import van tractoren te verbieden? Cuba is een land dat 2 miljard dollar per jaar uitgeeft om 80% van het voedsel dat het land consumeert, te importeeren. Zo’n land zou de import van landbouwwmachines, gereedschappen, voertuigen en andere onderdelen waar de landbouwsector behoefte aan heeft, moeten toestaan en zelfs uitzonderen van belastingheffing.

Er bestaan al oplaadstations in Cuba voor elektrische auto’s

Electrische auto’s
Cuba leeft in een permanente bubbel van energievrees, net als elk ander onderontwikkeld land dat afhankelijk is van energiebronnen die het enkel uit het buitenland kan krijgen. De overheid lijkt nu resoluut aan te sturen op een verandering van de energiesector en zich meer te willen richten op nieuwe energiebronnen. Zij geeft veel geld uit aan wind- en zonne-energieparken. Op dit terrein levert ook de Cubaanse douane een bijdrage door de invoer van zonnepanelen tot 5 KWh toe te staan hoewel de invoerrechten geheven blijven worden. Er zou meer gedaan kunnen worden aan besparingen door de invoer van elektrische auto’s, een oplossing voor een land dat geen oliereserves heeft. Er zijn zelfs als oplaadstations. Elektrische en hybride auto zijn duurder, maar in Cuba zullen ze uiteindelijk goedkoper zijn dan een Lada die al 30 jaar bestaat. Maar nee, de Staat blijft auto’s invoeren die  rijden op benzine. Elke dag verschijnen er meer auto’s op de weg terwijl het openbaar vervoer tekort schiet hoewel ons verteld werd dat de verkoop van auto’s tegen exorbitante prijzen, aan het openbaar vervoer ten goede zou komen.

Cement per paard en wagen

Bouwmaterialen
Het verwoestende pad van de orkaan Irma eiste in Cuba 10 dodelijke slachtoffers, de meerderheid kwam om door instortende gebouwen. Maar de Cubaanse douane blijft de import van bouwmaterialen onmogelijk maken, ook als die zijn opgeslagen in containers. Waarom maakt de overheid geen gebruik van de aanpak van de telefoonmaatschappij ETECSA om vanuit het buitenland het aanvullen van saldo’s in Cuba mogelijk te maken en dat miljoenen aan harde valuta oplevert? Er zouden winkels in de vrijhandelszone van Mariel kunnen komen waar Cubanen bouwmaterialen in harde valuta kunnen kopen. De staat zou dan net als ETECSA ook mildere belastingtarieven moeten hanteren en niet de 240% belasting die nu in staatswinkels wordt geheven waardoor tegels en dakpannen onbetaalbaar worden of uiteindelijk wegrotten in magazijnen, als werknemers ze al niet eerder op de zwarte markt verhandelen. Het is juist dat niet iedereen in dit nieuw type winkels kan kopen, maar het gevolg is wel dat er op de binnenlandse markten materialen beschikbaar komen voor de lagere inkomens tegen betaling in nationale peso’s.

Importbelastingen
De belangrijkste reden van verboden en invoerbelastingen is de bescherming van de lokale industrie, de volksgezondheid en de veiligheid. Wie beschermt de Cubaanse douane als het land de invoer verbiedt van tegels die in het land zelf niet worden geproduceerd en die in de winkels bijna altijd ontbreken? Waarom staat de Cubaanse douane toe dat slechts 10 kg geneesmiddelen belastingvrij kunnen worden ingevoerd als er in Cubaanse apotheken veel geneesmiddelen ontbreken? Zou het niet zinvol zijn om de invoer van medicijnen onbeperkt toe te staan en zonder belastingheffing, totdat Cubaanse laboratoria alles kunnen produceren wat ze nodig hebben? De staat is verantwoordelijk voor het bedenken van gemeenschappelijke oplossingen voor de dagelijkse problemen van mensen. Zij zou echter ook ruimte moeten bieden voor individuele oplossingen van problemen die de maatschappelijke druk verlichten, zeker als de noden van mensen groter zijn dan hun middelen.

Bron
* Fernando Ravsberg, Cartas desde Cuba, 21 september 2017

Eerste Cubaanse export in 50 jaar komt aan in VS

Voor het eerst in ruim een halve eeuw heeft een schip op legale wijze een lading vanuit Cuba verscheept naar de Verenigde Staten. Het vaartuig voer met 40 ton Cubaanse houtskool de haven van Everglades in de staat Florida binnen. De haven krijgt morgen ook bezoek van een handelsmissie uit Cuba, die verder doorreist naar de havens van Palm Beach, Houston, New Orleans en Nordfolk. Verder staat een ontmoeting met de Amerikaanse Kamer van Koophandel in New York op de agenda.

Van marabu tot houtskool

‘Dit is het begin van een nieuw tijdperk van handel tussen de VS en Cuba’, zei directeur Scott van het bedrijf dat de lading verscheepte tegen The Miami Herald. Hij sprak van een historisch moment. De VS hanteert sinds de jaren 60 een embargo tegen Cuba. Oud-president Barack Obama heeft de handelsrestricties tegen het communistische land versoepeld. De import van bepaalde producten uit Cuba is toegestaan, mits de goederen door onafhankelijke ondernemers zijn geproduceerd.

Terugdraaien
Of er meer ladingen houtskool volgen nu Trump president is, is onduidelijk. Hij heeft gezegd dat hij de wijzigingen van zijn voorganger mogelijk weer wil terugdraaien. De nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, liet weten alle decreten die Obama recent nog nam, te willen herzien.

Gekapte marabu

Marabu
Marabu is een hardnekkig onkruid dat een deel van de braakliggende gronden in Cuba heeft overwoekerd en andere planten en gewassen verstikt. Men maakt er houtskool van dat vooral wordt gebruikt in ovens voor pizza’s en brood. Maar Amerikaanse ondernemers hopen op meer handel met Cuba en organiseren voor hun Cubaanse gasten en zakenlieden in de VS morgen een seminar, getiteld: Zaken doen met Cuba. ‘Wij hopen de export met Cuba te vergroten, maar importen zijn natuurlijk ook OK,’ aldus zakenman Jim Pyburn. Onder de Cubaanse gasten is ook Ana Teresa Igarza, algemeen-directeur van de vrijhandelszone bij Mariel.

Bronnen
* NOS en The Miami Herald

Criminele Cubanen in VS kunnen worden teruggestuurd

Sommigen van hen groeiden uit tot de meest gevreesde mannen in Zuid-Florida, werden onderwerp van bioscoopfilms en lang voordat Donald J. Trump de term bad hombres / slechte mensen gebruikte, bezorgden zij immigranten al een slechte naam. Veertig jaar lang waren zij pionnen in de Koude Oorlog tussen de VS en Fidel Castro: de criminelen die zich aansloten bij de massale exodus die in 1980 in de haven van Mariel plaatsvond. Zij landden aan de kusten van Florida en maakten vervolgens Miami en andere Amerikaanse steden onveilig. De VS wilden hen niet en Cuba wilde ze niet terugnemen. Met de intrekking door president Obama van het ‘natte voeten, droge voeten’- beleid, ging Cuba vorige week akkoord met het terugnemen van 500 van deze criminele Marielvluchtelingen. Dat is de andere kant van de deal tussen Obama en Raúl Castro die onmiddellijk van kracht is, aldus een publicatie van de New York Times, die hierna volgt.

1980: Cubanen komen aan in Key West, Florida nadat Fidel Castro de haven van Mariel opende en Cubanen hun land konden verlaten.

Zij kwamen als jonge, vaak vrijgevochten mannen in de VS aan, nu zijn ze van middelbare leeftijd en ouder en in veel gevallen dateren hun laatste misdaden van jaren terug, maar de autoriteiten die met hen te maken hadden, hebben geen vriendelijke herinneringen aan hen. ‘Het waren straatcriminelen met slechte bedoelingen’, zegt Jim Shedd, een voormalig politieagent van de drugssectie. ‘Al binnen twee weken waren sommige van hen volleerde drugsdealers, brachten spul binnen en waren betrokken bij ripdeals.’ De exodus van Mariel vond plaats tussen april en oktober 1980 toen Fidel Castro de haven van Mariel opende voor Cubanen die weg wilden. Binnen enkele maanden vertrokken 125.000 Cubanen die konden worden opgehaald door schepen en bootjes van Cubaanse Amerikanen. De meesten van hen hielden zich aan de wet, maar de  Cubaanse leider had ook gevangenissen en psychiatrische instellingen geopend en binnen een paar jaar zaten 3.000 van de vluchtelingen in Amerikaanse gevangenissen.

Bendevorming
Overspannen gemeentebestuurders in heel het land richtten taskgroepen en comités op om de Marielitos te bestuderen. Het woord werd gekoppeld aan criminelen waardoor de anderen die via deze exodus het land inkwamen werden gestigmatiseerd. Dat werd nog eens versterkt door de film Scarface, waarin Al Pacino de rol van een Marielvluchteling speelt die een koelbloedige drugslord in Miami werd. Las Vegas stelde vast dat 550 van de 2.000 vluchtelingen carrièrecriminelen werden en in Los Angeles zei men dat twee derde van de Marielimmigranten binnen twee jaar na hun komst waren gearresteerd. In Miami maakte de strijd tussen rivaliserende bendes over de macht op de cocaïnemarkt, de stad tot een van de gevaarlijkste plekken in de VS. Volgens justitie was de helft van de betrokken verdachten die daarvoor terecht zouden moeten staan daar wegens verstandelijke beperkingen niet in staat en zij waren Marielvluchtelingen. De Cubaanse regering leek bereid 2.746 van de Marielitos terug te nemenç maar dat proces verliep traag en werd uiteindelijk gestaakt. Ondertussen raakten de wachtenden op deportatie naar Cuba, betrokken bij rellen en opstanden in verschillende steden.

Vrijlating
In 2005 bepaalde het Hooggerechtshof dat de autoriteiten Marielvluchtelingen die misdaden hadden begaan maar niet door Cuba werden teruggenomen, niet voor onbepaalde tijd gevangen kon houden. Vanaf dat moment werden velen na het uitzitten van hun gevangenisstraf vrijgelaten. Bijna 250 zijn er overleden en vorig jaar juli bleken 478 van de oorspronkelijke 2.746 die gedeporteerd moesten worden, in de VS te wonen, aldus de autoriteiten van Immigration and Customs Enforcement. Maar dit zijn niet noodzakelijkerwijs degenen die zullen worden teruggebracht naar Cuba vanwege de recente deal tussen beide landen. Sommigen van hen zijn oud of ziek en de VS zijn niet geïnteresseerd hen terug te sturen, aldus een hoge ambtenaar van het Department of Homeland Security die anoniem wilde blijven. In plaats daarvan is Cuba akkoord gegaan anderen dan de Marielvluchtelingen, terug te nemen. Zij zijn later vanwege misdaden in de VS gevangen zijn gezet. De VS hebben nog geen lijst van deze Cubanen waarvan sommigen nadat ze hun straf hadden uitgezeten al weer enkele jaren in de VS wonen. Ook is onduidelijk wat er met de tienduizenden Cubanen gebeurd die eigenlijk uitgewezen hadden moeten worden maar die niet via de exodus van Mariel de VS binnenkwamen. Volgens de overeenkomst wordt hun situatie van geval tot geval bekeken.

April 1980: een schip met 216 passagiers verlaat de haven van Mariel, rechts een Cubaanse ambtenaar.

Gevaren
Siro del Castillo, een mensenrechtenactivist die de Marielitos destijds bijstond in hun gevangenschap, zegt dat een deel van hen niet buitengewoon gevaarlijk is. Zij hadden de pech in hechtenis te zitten juist op het moment dat de originele lijst met namen werd opgesteld. Maar ‘sommigen van deze mensen zijn hard-corecriminelen geweest. Ik ben er zeker van dat er mensen op die lijst staan die 30, 35 jaar gevangen zaten en nu kunnen worden uitgewezen.’ Een voormalige politiedetective Diaz herinnert zich de zaak van een 20-jarige Marielvluchteling, die in 1981 een taxichauffeur doodde, een tweede door het hoofd schoot en beroofde en een vriend door de ogen schoot tijdens een meningsverschil. Diaz herinnert hem als een van de meest gewelddadig rovers waar hij de laatste 25 jaar mee te maken had. Hij is nu 54 en getrouwd. Na 20 jaar gevangenisstraf werd hij op borgtocht vrijgelaten en woont in Illinois, Florida. Het is onduidelijk of hij zal worden teruggestuurd. Hij beantwoordt geen verzoeken om commentaar. Als het aan Diaz ligt, keert hij snel terug naar Cuba. ‘Hij was kwaadaardig en hij was slecht. Hij moet terug’.

Bron
* Frances Roblesjan in de New York Times, 14 januari 2017: Marielitos’ Face Long-Delayed Reckoning: Expulsion to Cuba

Linken
* Wikipedia: Mariel boatlift
* Miami Herald: How Fidel Castro and the Mariel boatlift changed lives and changed Miami, 26 november 2016

De economische uitdaging voor Cuba in 2017 (deel 2)

Volgens de econoom Carmelo Mesa-Lago is het grootste probleem ‘de centralistische planning die  door de hervormingen van Raúl Castro maar een beetje is gewijzigd’. In 2016 werkten 15% van alle Cubaanse werknemers buiten de staatssector; nu is dat cijfer gestegen tot 30%. Econoom en onderzoeker Omar Everleny Pérez wil dat de interne markt in Cuba wordt versterkt en vrijgelaten. ‘De ontwikkeling van kleine en middelgrote bedrijven is een dwingende noodzaak omdat enkel het scheppen van rijkdom de mogelijkheid biedt meer rijkdom te herverdelen,’ zegt hij.

Het Speciale Ontwikkelingsproject Mariel, 45 kilometer van Havana

Carmelo Mesa-Lago: ‘De belangrijkste hervorming die Raúl invoerde in de landbouw was de uitreiking door de staat van grond voor particulier gebruik. De staat beschikt over een enorme hoeveelheid niet in productie gebrachte grond. Zij bleef eigenaar, maar gaf de boeren toestemming die te bewerken. Het probleem is dat de contracten voor korte tijd, tien jaar, werden gesloten en daarmee ontmoedig je nieuwe investeringen in de grond,’ aldus de academicus. Beide economen wijzen op het Chinese en Vietnamese model. Mesa-Lago ziet een mogelijkheid in het Vietnamese model waarbij de grond voor 50-jaar in bruikleen wordt gegeven. ‘Er is geen enkele technische reden die ons verbiedt het model van Vietnam te gebruiken, mits toegepast met de nodige aanpassingen.’ De Cubaanse regering heeft ‘angst de economische controle te verliezen en die is bij de productie reductie van voedsel fundamenteel.’ (…) ‘ Cuba kent het zogeheten acopiosysteem waarbij de staat een verplicht quotum oplegt voor de opbrengst van de oogst. Dat kan oplopen tot meer dan 70% van de totale opbrengt van de oogst, die overgedragen wordt aan de staat die er een prijs voor betaalt lager dan de marktprijs. Dat is ook niet motiverend,’ aldus Mesa. ‘Het is een probleem van voorraadvorming. De regering wil zeker zijn voldoende voedsel te hebben dat via het rantsoeneringsboekje wordt verspreid. Wanneer die producten uit de rantsoenering worden gehaald en vervolgens op de vrije markt worden verkocht, kan de prijs verdriedubbelen. Zonder het acopiosysteem zou er meer geproduceerd worden en hebben de Cubanen meer geld om voedsel op de markt te kopen zoals in China gebeurde’. Hij wijst erop dat de producenten daar zelf besluiten wat ze zaaien en of ze verkopen aan de bevolking of de staat. Ook de prijs stellen zij zelf vast. Voor rijst werd een uitzondering gemaakt omdat het een basisproduct is in China. De concurrentie leidde tot lagere prijzen. Met een hogere productie moet de prijs dalen.’

Economische experimenten
Everlyn: ‘Cuba is wellicht uniek. Men heeft veel geïnvesteerd in menselijk kapitaal maar toch is de economische groei zeer beperkt. Dat is anders bij de economische experimenten in andere landen sinds de jaren zestig zoals Japan, Zuid-Korea, Singapore, Maleisië of de meer recente socialistische experimenten in China en Vietnam.’ De oplossing ligt in de ontwikkeling van een interne markt zoals gebeurde in China. Everleny: ‘De ontwikkeling van een sterke interne markt is meer dan noodzakelijk. Dat deed men in China in tijden van een externe crisis. Men versterkte de interne markt en dat bood zicht op economische groei, maar dit element is afwezig in het economisch beleid van Cuba.’

Mangoverkoop op straat

Negatieve factoren
Voor Mesa-Lago ligt de oorzaak van de economische verslechtering in interne economische factoren hoewel hij ook verwijst naar de situatie in Venezuela en de afnemende groei in China, de twee belangrijkste handelspartners van Havana. Een factor van zorg is de suikerrietoogst die nauwelijks de 2 miljoen ton haalt terwijl eerder sprake was van 8,5 miljoen ton. Dan is er de nikkelprijs, een van de belangrijkste exportproducten van Cuba, die op wereldniveau stagneert. En de groei van het toerisme (in 2015 3,5 miljoen personen met de verwachting van een groei naar 4 miljoen in 2016) is onvoldoende om de economie op te stuwen.‘De groei van het toerisme kan de terugval in andere sectoren niet compenseren,’ aldus Mesa-Lago. Verder is het commerciële handelstekort in Cuba gegroeid omdat de export van diensten en professionals (artsen, verplegers en leraren) met landen als Venezuela, Brazilië en Angola daalde.

Linken
* Interview met Carmelo Mesa-Lago in Clarín, 9 december 2016  
* Interview met Omar Everleny, persbureau IPS, december 2016  

Noot
* Monreal Gonzalez, Pedro (2016).“ El plan de desarrollo hasta el 2030. ¿Cuadran los plazos y las cuentas?. Website Cuba Posible, Havana 2016.

Unilever maakt nieuwe start in Cuba

Het Nederlands-Engelse bedrijf Unilever is na jarenlange afwezigheid weer terug in Cuba. Vanaf 2018 zullen merkartikelen als Omo, Rexona en Lux in Cuba zelf worden geproduceerd. Unilever is een van de grootste buitenlandse ondernemingen, die zich vestigen in de speciale economische zone, Zona Especial de Desarrollo de Mariel (ZEDM), bij de haven van Mariel, 45 kilometer ten westen van Havana. President-directeur van Unilever, Paul Polman, legde vorige week samen met de Cubaanse Minister van Industrie, Salvador Pardo, de eerste steen. Nog elf andere ondernemingen hebben toestemming gekregen zich te vestigen in deze vrijhandelszone.

Links minister Pardo, rechts Paul Polman

Polman zei bij de eerste steenlegging van de fabriek dat het ‘een grote vreugde’ was voor Unilever weer terug te keren naar Cuba. Unilever was in de jaren negentig een van de eerste westerse bedrijven die toestemming kreeg om in Cuba een onderneming te starten na de val van de Sovjet-Unie. In 2012 verliet het Brits-Nederlandse bedrijf het eiland vanwege een dispuut over joint ventures. Op dat moment eiste de Cubaanse overheid een meerderheidsbelang in joint ventures met buitenlandse bedrijven. Inmiddels is het daarop teruggekomen. Unilever bezit 60% van de aandelen in de joint venture met het Cubaanse staatsbedrijf Intersuchel en investeert voor 35 miljoen dollar. In de vestiging worden artikelen voor de persoonlijke hygiëne (tandpasta, deodorant, shampoo) en schoonmaakartikelen voor vaat- en afwasmachine, geproduceerd, zowel bedoeld voor de verkoop in Cuba als daarbuiten. Deze fabriek levert 300 arbeidsplaatsen op en zal worden geleid door managers van Unilever.

Eerste steen in het landschap van Mariel

Importvervanging
Polman benadrukte ook dat het de wens is van het bedrijf ‘bij te dragen aan het verminderen van de importen’ van Cuba, door ook voor de interne markt te produceren. Cuba is op dit moment voor zijn bevoorrading sterk afhankelijk van dure importen en het is de bedoeling van de ingezette economische hervormingen van Raúl Castro deze te verminderen. De president van de staatsinstelling voor de lichte industrie, Grupo Empresarial de la Industria Ligera (Gempil), Roberto Cabrera, vertrouwt erop dat de vorming van deze joint-venture met Unilever ‘als voorbeeld dient om andere investeerders uit Engeland en Nederland aan te trekken.’ Behalve Unilever ging deze week nog een tweede project in de Marielzone  van start, namelijk de Cubaans-Braziliaanse fabriek Brascuba waar sigaretten van Cubaanse tabak zullen worden gemaakt. De investering bedraagt 100 miljoen dollar.  Cuba hoopt op meer buitenlandse investeringen en berekent jaarlijks meer dan 2 miljard dollar nodig te hebben. Voor 2016 ontbreekt nog de helft van dit bedrag.

Bronnen
* 14ymedio en persbureau Associated Press, 4 november 2016

Donkere wolken voor Amerikaanse bedrijven in Cuba

Twee Amerikaanse ondernemers Saúl Berenthal en Horace Clemmons waren korte tijd het gezicht van de verbeterde relaties tussen de VS en Cuba. Tijdens het bezoek van Obama aan Cuba werd het tweetal veelvuldig geïnterviewd o.a. door CNN. De twee zakenlieden kregen toestemming de eerste Amerikaanse fabriek in Cuba te vestigen sinds 1959. Daar zouden in de ontwikkelingszone en vrijhaven Mariel kleine en wendbare landbouwtractoren worden geproduceerd voor de Cubaanse boeren. In juni meldde deze Cubaweblog dat er vertraging was opgetreden o.a. door ‘de Cubaanse bureaucratie.’ Ongeveer een maand geleden reden de eerste tractoren van de assemblagelijn, niet in Cuba maar in Fyffe in Alabama.

Saul Berenthal (links) en Horace Clemmons

Na een jaar liet de Cubaanse regering Berenthal en Clemmons weten af te zien van assemblage op Cubaans grondgebied. Een verdere uitleg werd niet gegeven. ‘In Mariel zullen geen tractoren worden geproduceerd,’ zegt Berenthal. Na een twee jaar durende campagne bedoeld om de economische banden tussen de VS en Cuba te versterken, zijn nog maar weinig resultaten geboekt. Er zijn enkele in het oog lopende contracten getekend met grote Amerikaanse merken, maar de handelsstromen tussen beide landen blijven minimaal. Ook op de grote Internationale Beurs van Havana is de animo gedaald onder de Amerikaanse deelnemers. Terwijl de Cubaanse regering met veel fanfare nieuwe akkoorden tekent met landen als Rusland en Japan, zijn de Amerikanen belast met de bezetting van het Amerikaans paviljoen, niet optimistisch over de mogelijkheid om op korte termijn zaken met Cuba te doen. Het verwijt luidt dat de Cubanen trachten de Amerikaanse bedrijven te verleiden, maar vervolgen de deur in hun gezicht dichtslaan.

Aanwezig zijn
‘Wij weten dat we hier moeten zijn en onze bereidheid tonen hier te willen zijn,’ zegt Diego Aldunate, directeur Latijns-Amerika voor Rost-Oleum (coating- en onderhoudsproducten) met hoofdzetel in Illinois. Hij en zijn collega Oscar Rubio geven aan dat ze wachten op mogelijke klanten uit de kleine sector van de coöperaties, maar in de middag is nog geen van hen langsgekomen. De regering behoudt een monopolie op de importen en exporten en controleert alle verkopen op het eiland wat maakt dat de staatsbureaucratie bij elke economische deal het laatste woord heeft. ‘Dat de regering ook de enige distribuant is en wij niet weten hoe dat gaat werken, maakt het gecompliceerd,’ zegt Rubio.

Hotel Quinta Avenida met management van het Amerikaanse bedrijf Starwood

Versoepeling regels VS
Obama heeft zes maal beleidsmaatregelen afgekondigd die gaten schieten in het embargo van de VS tegen Cuba. Die versoepelingen maken import en export van producten mogelijk, verkopen aan de Cubaanse regering en beperkte Amerikaanse investeringen. Havana heeft toestemming verleend aan de Amerikaanse hotelketen Starwood om op het eiland te opereren, Airbnb functioneert er en er zijn 10 luchtverbindingen vanuit de VS. De Cubaanse autoriteiten zien echter in de nog bestaande beperkingen van het restant van het embargo een groot obstakel voor meer commercie met de Noord-Amerikaanse buurman. Bij de opening maandag j.l. van de beurs van Havana benadrukte minister Malmierca: ‘De blokkade (…) bracht het Cubaanse volk grote schade toe en is het grootste obstakel in het proces naar normalisering van de relaties tussen Cuba en de VS.’ Waarnemers wijzen erop dat de kleine maar snel groeiende particuliere sector in Cuba in staat was te floreren en duizenden arbeidsplaatsen schiep ondanks de beperking van het embargo. In de afgelopen twee jaar is een stroom aan dollars het land binnengekomen waardoor particuliere casas particulares met ontbijt plus tientallen restaurants of paladares zich konden vestigen op een moment waarop door de dooi tussen de VS en Cuba ook het toerisme uit de VS snel in omvang toenam.

De haven van Mariel

Lokaas
Sommigen zien in het stagneren van de handel met de VS een bewuste keus van de Cubaanse regering om de relatie met de VS te beperken tot enkele topbedrijven met een hoog profiel en ondertussen het leeuwendeel van de handel via Europese en Aziatische bedrijven te kanaliseren. Doel is Amerikaanse ondernemersgroepen geboeid te houden met de bedoeling dat deze ondernemers druk zullen uitoefenen op het Congres om een einde aan het embargo te maken. ‘De Cubaanse regering maakt gebruik van de interesse van de Amerikaanse bedrijven als een lokaas om zo de belangstelling op te wekken van andere landen,’ zegt John Kavulich van de U.S.-Cuba Trade and Economic Council, een particuliere groepering die in analyses ontwikkelt – de meesten met scepsis – over de commerciële perspectieven van beide landen. Kavulich: ‘De Cubaanse regering zegt: ‘Wij geven alleen het noodzakelijke aan Amerikaanse bedrijven’, zodat bedrijven hun vingers blijven aflikken bij potentiële mogelijkheden die echter illusoir zijn. Er is meer sprake van inspiratie en aspiraties dan van werkelijkheidszin.’

Linken
* De New York Times meldde gisteren dat het aantal investeringen van buitenlandse ondernemingen tegen valt.  Cuba Falling Short of Foreign Investment Goals, 1 november 2016
* Deze weblog besteedde al eerder aandacht aan de plannen van Saúl Berenthal
De eerste Amerikaanse onderneming mag zich in Cuba vestigen, 5 november 2015
Bureaucratie in Cuba is grootste hinderpaal voor investeerder, 13 november 2015
Amerikaanse en Cubaanse bureaucratie remmen productie tractor af, 14 juli 2016
* Berenthal in een interview met de Cubaanse televisie, 8 minuten, 6 november 2015
* Magazine Forbes, 15 februari 2016: The Unlikely Entrepreneurs Behind Cuba’s First U.S. Factory Since The Revolution

Bourgeois op zoek naar investeringsmogelijkheden in Cuba

Vlaams minister-president Geert Bourgeois vertrekt dit weekend met 26 Vlaamse en Brusselse bedrijven naar Cuba. In een sfeer van groeiende openheid tegenover de VS en Europa gaan ze er op zoek naar investeringsmogelijkheden.

ZDEM of Zona Especial de Desarrollo Mariel/ Speciale Ontwikkelingszone van Mariel

De laatste economische missie naar Cuba werd in 2001 ondernomen door toenmalig minister van Economie Jaak Gabriëls. Met beperkt succes, zo blijkt. Slechts 0,016 procent van de Vlaamse export gaat op dit moment naar het Caribische land. ‘Voornamelijk machines, melkproducten en meststoffen’, zegt Claire Tillekaerts, ceo van Flanders Investment and Trade (FIT).

Geert Bourgeois

Hub
Volgens Bourgeois is dit een ideaal moment om de samenwerking te verdiepen. ‘Omdat er sprake is van een dooi in de internationale relaties, maar ook omdat Cuba zich wil profileren als ‘hub’ voor het hele Caribische gebied’, aldus de minister-president. Vlaanderen heeft bijzondere interesse voor de Speciale Economische Ontwikkelingszone van Mariel (ZDEM), ten westen van hoofdstad Havana. Die werd opgericht om westerse investeringen aan te trekken en heeft een eigen, soepeler wetgeving. Bedrijven die toelating krijgen zich in de ontwikkelingszone rond de haven te vestigen, genieten aanzienlijke korting op belastingen en douanekosten. Met behulp van grotendeels Braziliaans geld moet de nieuwe haven van Mariel op termijn een miljoen containers per jaar aankunnen.

Baggeraar en frituurspecialist
Bij de meereizende Vlaamse bedrijven zijn grote namen als baggeraars Jan De Nul en DEME, maar ook kleinere ondernemingen, zoals brouwerij Huyghe en frituurspecialist OVI. Geert Bourgeois heeft daarnaast ontmoetingen met de ministers van Hoger Onderwijs, Cultuur en Buitenlandse Handel en de viceminister van Buitenlandse Zaken.

Bron
* Persbureau Belga, 2 april 2016

Migratiecrisis: De schuldige heeft de oplossing in handen

De Cubaanse staatsmedia wijzen eensgezind naar de VS en de wet Ley de Ajuste als hoofdoorzaken voor de huidige uittocht van Cubanen via Midden-Amerika naar de VS. De nationale televisie noemt deze wet, die het Cubanen gemakkelijk maakt om in de VS asiel te krijgen,  la Ley asesina / De Moordwet. Maar er zijn ook andere geluiden. Pedro Campos, een onafhankelijk marxist, constateert dat men niet moet verzwijgen dat er achter de uittocht een veel groter probleem schuilgaat namelijk ‘de onvrede van honderdduizenden Cubanen met de economische en politieke situatie in het land, die onveranderd is door toedoen van een regering die al een halve eeuw aan de macht is, in naam van een socialisme dat nooit heeft bestaan’.

De opmerkelijkste kritiek komt van Roberto Peralo van de website La Joven Cuba, een verzameling blogs trouw aan Castro en de revolutie, die concludeert dat deze Ley de Ajuste wetgeving wel moet verdwijnen, maar dat ‘dit niets zal veranderen aan het fenomeen dat Cubanen blijven vertrekken.’ Joven Cuba stelt dat ‘Cubanen die in een ander land willen wonen dit onafhankelijk doen van de vraag of de omstandigheden beter of slechter zijn.’ Peralo zegt zich te onthouden van een oordeel over de wet Ley de Ajuste want, concludeert hij, als deze wet verdwijnt zullen gevluchte Cubanen in de VS net zo rechteloos worden behandeld als andere illegalen en overgeleverd zijn aan ‘de meest wrede en harde omstandigheden van het kapitalisme.’

Journalist Yoani Sánchez wijst er in haar column op de website 14ymedio op dat president Raúl Castro de emigratiestroom kan stoppen want ‘de schuldige heeft de oplossing in handen.’. Haar volledige tekst volgt hierna.

Cubanen na hun aankomst in Costa Rica

‘Wie er 15.000 dollar voor over heeft om een mensensmokkelaar te betalen ontvlucht de armoede niet’, waren de woorden van Oliver Zamora, een officiële spreekbuis van de Cubaanse tv, die afgelopen vrijdag de situatie van de meer dan 2.000 Cubanen die op de grens tussen Costa Rica en Nicaragua vastgelopen waren, becommentarieerde. Na dagenlang geen woord aan de situatie te hebben gewijd hebben de media van de partij nu het drama van deze landgenoten willen gebruiken als speerpunt tegen het Witte Huis. Een strategie die zo vaak wordt toegepast dat deze nauwelijks nog enig effect heeft. Nu willen ze ons ervan overtuigen dat de massale uittocht niet de verantwoordelijkheid is van het land dat achtergelaten werd, maar van het land dat bereikt wil worden. Het volstaat de duizenden Cubanen aan te halen die naar andere landen gingen waar geen wet van ‘droge voeten’ bestaat. Men dient zich er rekenschap van te geven dat de verantwoordelijkheid voor de exodus die we al een halve eeuw meemaken, de schuld is van een systeem dat er niet in is geslaagd zijn burgers materiële welvaart, persoonlijke verbetering noch vrijheid te bieden…. Laat staan een toekomst.

Pijnlijke antwoorden
Zamora doet het voorkomen dat hij niet weet dat de hoeveelheid geld die hij noemt, gelijkstaat aan het salaris van meer dan 60 jaar werk van een beroepsbeoefenaar die in Cuba 500 peso’s per maand verdient en voortkomt uit een wanhoopsdaad of het gevolg is van hulp van buitenaf. De meeste Cubanen die in toevluchtsoorden in Midden-Amerika zitten hebben hun hebben en houwen verkocht om zo’n gevaarlijke tocht te ondernemen, of zijn afhankelijk van geëmigreerde verwanten die de mensensmokkelaars betalen. Als ze over 15.000 dollar kunnen beschikken zou de vraag moeten zijn waarom ze die bij voorkeur willen besteden aan een gevaarlijke expeditie zonder de zekerheid aan de overzijde te geraken in plaats van iets in hun eigen land te beginnen of het geld daaraan te besteden. Het antwoord is pijnlijk en overduidelijk: omdat hier geen garanties bestaan, geen hoopvolle verwachting en omdat ze niet verwachten binnen hun levenstermijn beloften op verbetering waar te kunnen maken die net zo zijn als de horizon: iedere keer als we denken deze te kunnen aanraken, wijkt ze weer van ons af.

De uittocht van Mariel in 1980 Op 1 april 1980 ramde de chauffeur van een stadsbus het hek van de Peruaanse ambassade in Havana. De meeste inzittenden waren onwetend van de bedoeling van de chauffeur om asiel in Peru te willen vragen. De ambassade weigerde de chauffeur en de inzittenden tegen hun wens over te leveren aan de Cubaanse autoriteiten. Op 4 april besloot Fidel Castro de militairen bij de ambassade terug te trekken. De regering maakte bekend dat iedereen die het land wilde verlaten en over een visum voor een derde land beschikte, kon vertrekken. Binnen enkele uren trokken duizenden Cubanen naar het terrein van de Peruaanse ambassade. Binnen drie dagen bevonden zich 10.000 Cubanen op het terrein. Peru bood 850 van hen asiel. In de weken die volgden verlieten nog eens 100.000 Cubanen via de haven van Mariel hun land. Dat waren er veel meer dan tijdens de uittocht van Camariocas in 1965 toen meer dan 30.000 Cubanen het eiland verlieten. Op de foto een demonstratiebord van Cubanen op het Peruaanse ambassadeterrein met de tekst: ‘Wij willen geen water of voedsel, we willen weg.’

Blijven proberen
Het probleem dat is ontstaan groeit, want de sluiting van de grenzen door Nicaragua voor de doortocht van de Cubanen, ontmoedigt de achterblijvers op het eiland niet het toch te proberen. De vluchten naar Ecuador blijven Cubanen overvliegen die, in plaats van zich gefrustreerd te voelen door de gerezen moeilijkheden, in de gaten krijgen dat bij het zichtbaar worden van hun probleem ze meer beschermd zouden kunnen worden en dat ze een corridor kunnen afdwingen die hen toegang tot het Noorden garandeert. Het effect lijkt zich te herhalen dat 10.000 mensen bewoog om in 1980 de ambassade van Peru te bezetten en iets later meer dan 100.000 die via de haven van Mariel vertrokken, dezelfde migratiekoorts die 35.000 Cubanen aanzette tot de ‘crisis de balseros’ of vlottencrisis van 1994. Een natie op drift, waarvan de kinderen cyclisch de route vinden om hun geboorteland achter zich te laten.

Wachtende Cubanen in Costa Rica

Hervorming
Het is nogal opvallend dat deze situatie zich voordoet als de hervormingen van Raúl Castro hun limiet lijken te hebben bereikt en hun ondoeltreffendheid hebben aangetoond omdat zichtbare resultaten in het dagelijks leven uitblijven. Zelfs het herstel van de betrekkingen tussen Cuba en de Verenigde Staten lukt het niet de desillusie en groeiende wanhoop onder de jongeren te verzachten. De niet- openlijke, maar latente dreiging, dat de Ley de Ajuste zal worden opgeheven heeft de beslissing van degene die het land wil verlaten alleen maar versneld, maar geeft niet de doorslag om het eigen leven en dat van de kleine kinderen in gevaar te brengen bij een overtocht vol gevaren. Een korte verklaring van Raúl Castro voor de camera`s van de nationale televisie, waarin hij vertelt wat wij, miljoenen Cubanen, al tientallen jaren verwachten zou voldoende zijn om deze emigratiestroom te doen stoppen en zelfs te doen keren. Het niet uitspreken van dat slotbetoog met zelfkritiek dat de weg opent naar een ander bestuur maakt hem schuldig aan alles wat er plaatsvindt.

Link
* De tekst van Roberto Peralo op de website Joven Cuba. Ruim 60 reacties staan er onder zijn bijdrage. Veel bezoekers stemmen in met zijn artikel en met de conclusie dat met of zonder Wet Ley de Ajuste, Cubanen mogelijkheden blijven zoeken te vertrekken.