Kleine stappen naar meer persvrijheid in Cuba

Cubaanse journalisten beschikken over meer ruimte voor kritiek, maar de restrictieve wettelijke beperkingen, de angst voor strafmaatregelen en de beperkte en kostbare toegankelijkheid van internet remmen de vooruitgang in het land op het gebied van persvrijheid af, aldus een rapport van het Comité para la Protección de los Periodistas (CPJ) / Comité voor de Bescherming van Journalisten(CPJ) in New York. De studie is gebaseerd op gesprekken met journalisten en blogger en draagt de titel Connectar a Cuba / Verbinding met Cuba.

Jongeren gebruiken hun smartphone om te surfen op internet. Het password is dat van een nabijgelegen vijf-sterrenhotel.

Het rapport benadrukt dat er ‘websites met nieuwsberichten en onafhankelijke media ontstaan en dat journalisten mogelijkheden onderzoeken die voorheen voor hen verboden waren’, maar waarschuwt tegelijkertijd dat ‘het juridische kader niet is veranderd en dat de regering een beduidende controle uitoefent over de verspreiding van informatie.’ Het rapport stelt vast dat de huidige normen, vanaf de grondwet tot en met de strafwetten, de mogelijkheden beperken voor journalisten om kritisch en onafhankelijk te informeren. De grondwet verbiedt het privébezit van media en beklemtoont dat de massamedia sociaal bezit of eigendom van de staat moeten zijn en de strafwet vaardigt gevangenisstraffen tot 3 jaar uit voor laster, kwaadsprekerij en het beledigen van publieke functionarissen en maximaal vier jaar voor het verspreiden van valse berichten die ‘het prestige van de Staat in gevaar of in diskrediet brengen.’ CPJ herinnert ook aan de nog bestaande Ley de Dignidad Nacional / Wet van de Nationale Waardigheid uit 1997 die voorziet in 10 jaar gevangenisstraf voor wie samenwerkt met de ‘media van de vijand’ of aan de Wet ter Bescherming van de Nationale Onafhankelijkheid die acht jaar kan opleggen voor het vermenigvuldigen, reproduceren of distribueren van gezagsondermijnende materialen.

Pedro Enrique Rodriguez, uitgever van het sportmagazine Play Off strijdt voor redactionele vrijheid en wil economisch overleven

Internet
Het rapport biedt ook een omvattend panorama van de toegankelijkheid van internet in het land. Het wijst erop dat ‘gezien de beperkingen van de kant van de overheid, Cuba een van de meest internetarme landen van het westelijk halfrond is. Slechts een klein deel van de 11 miljoen inwoners heeft regelmatig toegang tot internet en de verbindingen zijn traag en kostbaar.’ Het CPJ noemt deze ‘beperkte toegankelijkheid’ verontrustend omdat het ‘digitale journalisten bemoeilijkt met het publiek in contact te treden en het velen van het dwingt tot afhankelijkheid van andere verspreidingsmogelijkheden zoals het wekelijks verschijnende  Paquete Semanal of verzending via mail. ‘Maar het perspectief dat Cuba verandert inclusief een vrijere pers is positief nieuws,’aldus Carlos Lauría, seniorcoördinator van het Amerikaprogramma van CPJ. ‘De regering moet deze veranderingen grondwettelijk verankeren en ook in juridische regels zodat journalisten en bloggers in vrijheid kunnen informeren en zonder angst voor represailles.

Bron
* Diario de Cuba, 28 september 2016

Linken
* Rapport Engelstalig van het Comité para la Protección de los Periodistas (CPJ). Het voorwoord van het CPJ-rapport is geschreven door Ernesto Londoño, redacteur van de New York Times.
* De wettelijke beperkingen van de persvrijheid in Cuba 
* Videogesprek (3 minuten) met Elaine Diaz over het project Periodismo de Barrio /  Journalistiek in de Wijk.
* Als graphic: meer informatie over de manieren waarop Cubanen online gaan.
* Als graphic: meer informatie over het functioneren van El Paquete: Unpacking the packet.  El Paquete is een televisieaanbod dat via de informele markt via usb-sticks aan de Cubaanse consument wordt aangeboden. Het particuliere initiatief is een reactie op het slaapverwekkende en gepolitiseerde aanbod van de vijf officiële Cubaanse televisiekanalen. 

Play Off: het andere digitale sportblad

Pedro Enrique Rodríguez Uz leidt een digitaal sportmagazine met de naam Play Off. Hij hoopt dat de aangekondigde Wet op de Pers hem meer mogelijkheden zal bieden, maar alternatieve media officieel maken is tot nu toe nog niet eerder in Cuba gebeurt. Handige Cubanen lijken het blad uit te printen en verkopen het vanuit huis.

Pedro Enrique Rodríguez Uz

Als student aan de Faculteit voor Audiovisuele Media van de ISA maakte hij vier documentaires die een zekere erkenning kregen, maar het betekende weinig voor hem. Hij maakte webpagina’s, adviseerde websites en gaf adviezen aan vrienden, maar hij miste een specifiek E-magazine gewijd aan sport.‘Ik denk dat het grootste probleem voor Cubaanse jongeren is om 20 jaar te vergooien aan een baan en niets te bereiken. Ik heb gereisd, ik had in het buitenland kunnen blijven, maar ben teruggekeerd ondanks het geld. Ik wilde een klus waardoor ik elke avond doodmoe in bed zou stappen en waar ik voldoening van zou hebben,’ vertelt hij me. In het begin kreeg hij veel teksten, goede en slechte en sommigen moest hij weggooien. ‘Ik wilde een medium met een taal die ver stond van de officiële taal, versleten zinsconstructies en vooral origineel. Ik besteedde veel tijd aan het bestuderen van andere magazines ook om te voorkomen in herhaling te vallen.’

Cover van een het maartnummer van het tijdschrift

Obstakels
In maart 2015 verscheen de eerste editie van Play Off bestaande uit ongeveer 90 pagina’s. Veel tijd werd besteed aan de reclame en de promotie van het tijdschrift. De vijf redactieleden bezochten sportscholen, schoonheidssalons en hamburgertenten om aandacht te vragen voor Play Off, maar ze ontdekten al snel dat deze zaken geen geld  voor reclame en promotie op hun begroting hadden staan. Een ander obstakel voor Play Off is de wettelijkheid van het fenomeen. ‘We zijn niet legaal, niet illegaal, we zijn a-legaal. We verspreiden het magzine via een website in het buitenland die we actualiseren via wifi bij Hotel Riviera en via Het Pakket / El Paquete en de achtergrond van de laatste is onbekend.*  Binnenkort hoop ik op een ISSN-nummer  (International Standard Serial Number is een uniek identificatienummer voor periodieke publicaties, redactie) en we willen ook gewoon belasting betalen,’ legt hij uit. Zakenlieden en ondernemers aarzelen soms om te adverteren, maar omdat er in Cuba toch al weinig mogelijkheden zijn voor reclame willen ze ook wel in tijdschriften als Play Off staan en hebben ze vertrouwen in de kennis en de techniek van het blad. Maar er zijn ook Cubaanse ondernemers die hun producten niet in de kolommen van Play Off willen plaatsen juist vanwege de onzekerheid over de juridische status.

De inhoudsopgave van het E-magazine Play Off

Droom
Pedro omschrijft zichzelf en zijn team als ‘frikies’, modieuze ‘verslaafde’  halvegaren. Zijn werk is zijn leven en hij heeft er plezier in want een droom komt zo uit, namelijk een mooi blad maken, dat visueel goed oogt en waarin de prestaties van Cubaanse sportlieden worden bijgehouden ongeacht het land waar ze spelen.  Pedro: ‘Niemand leeft van het tijdschrift, maar dat lijkt me wél een aantrekkelijk perspectief, een droom.’ En hij vertelt dat een onbekende het blad te pakken kreeg, het uitprintte en het verder zonder toestemming begon te verkopen vanuit zijn eigen  huis. Zo proberen mensen als Pedro Enrique Rodríguez Uz, en vele anderen naar een manier te zoeken die tegemoet komt aan de vraag van het publiek met een product dat minder vanuit institutionele kantoren wordt gedirigeerd. Ze proberen het, maar de onzekerheid blijft over de vraag of hun inspanningen resultaat zullen hebben….of niet.

Bron
* Laura Roque Valero op de website El Toque – enigszins ingekort.

Link
* Website Play Off

Noot
* El Paquete/Het Pakket  is een informatie- en amusementsaanbod dat wekelijks via de zwarte markt met usb-sticks aan de Cubaanse consument wordt aangeboden. Dit particuliere initiatief is een reactie op het slaapverwekkende en gepolitiseerde aanbod van de vijf officiële Cubaanse televisiekanalen.