Cubaanse militaire rechtbank veroordeelt burger VS vanwege spionage

Een militaire rechtbank in Havana heeft een Amerikaans staatsburger Alina López Miyares en haar echtgenoot en voormalig Cubaanse diplomaat Félix Martín Milanés Fajardo, veroordeeld tot langdurige gevangenisstraffen

Alina López Miyares

Alina López Miyares (1959) werd in januari jl. op de luchthaven van Havana aangehouden toen zij zich opmaakte om naar Miami, Florida te reizen. Haar echtgenoot, Félix Martín Milanés Fajardo, was een maand eerder gearresteerd; hij werkte bij de Cubaanse delegatie van de VN. Beiden verschenen op 2 oktober voor de rechtbank nadat de zitting twee keer was uitgesteld. Door de vertraging vond de rechtszitting drie dagen plaats nadat de Verenigde Staten besloten om het grootste deel van hun diplomatiek personeel terug te trekken uit de ambassade in Havana. De familie van de verdachten werd verhinderd, aldus de website Martí Noticias, het proces dat achter gesloten deuren plaats vond, bij te wonen. De moeder van López Miyares, een inwoner van Miami, kon haar dochter zien bij de ingang van de rechtbank, maar kon het vertrek waarin zij verbleef niet binnenkomen.

Spanningen
Het echtpaar, dat al meer dan 10 jaar getrouwd is, hoorde lange gevangenisstraffen uitspreken, namelijk 13 jaar voor Alina López Miyares en 17 jaar voor Milanés Fajardo. Op 24 oktober volgt de definitieve uitspraak. Verwacht wordt dat de beklaagden in hoger beroep zullen gaan. De uitspraak komt op een moment dat sprake is van groeiende bilaterale spanningen over zogeheten ‘akoestische aanvallen’ op het eiland tegen twee dozijn Amerikaanse en Canadese diplomaten.

Bronnen
* Cubanet, Martí Noticias, Cibercuba, oktober 2017

Veroordeelde journalist Granma voorwaardelijk vrij

De journalist José Antonio Torres die in 2011 werd veroordeeld vanwege ‘spionage’, is voorwaardelijk vrijgelaten. Torres was werkzaam als correspondent in Santiago de Cuba voor de Cubaanse partijkant Granma en werd veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf. ‘Enkel door de internationale druk, kon ik de gevangenis verlaten,’ zei hij dinsdag toen hij zijn cel na 6 jaar verliet. Hij droomt van nieuw werk in de journalistiek.

José Antonio Torres

In december 2016 begon de procedure tot voorwaardelijke vrijlating. ‘Dat duurde 187 dagen terwijl het gewoonlijk 30 dagen duurt,’ vertelt Torres. ‘Toen men mij het bericht over mijn vrijlating bracht, was ik werkzaam in de bibliotheek in het Centro de Estudio y Trabajo Mar Verde in Santiago de Cuba.’ De dag van zijn vrijlating viel samen met de dag waarop hij 27 jaar geleden zijn diploma behaalde als journalist. ‘Nu stop ik met een werk dat ik geen enkele menselijk wezen aanbeveel, namelijk als gevangene in een Cubaanse cel.’ (…) ‘Mijn hart bonkt in mijn keel. Het eerste dat ik wilde doen, was al die mensen bedanken die hebben gemaakt dat ik opnieuw met mijn zonen samen kan zijn,’ zegt Torres geëmotioneerd. ‘Ik verliet mijn cel en verdeelde de weinige bezittingen – behalve mijn boeken – onder mijn medegevangenen. ‘Het enige dat nooit gevangen zat, was mijn hoop, mijn waardigheid en cultuur.’ Torres wil weer werk vinden, maar werken bij de staatsmedia is voor hem 14 jaar lang taboe. Maar ‘ik sta open voor andere voorstellen.’ (…) ‘Ik ben mijn land een verklaring schuldig. Ik was gevangen maar ook een journalist en daar wil ik uitleg over geven. Men brengt mij niet tot stilzwijgen,’ benadrukt hij in een telefonisch interview met de kritische internetkrant 14ymedio.

Staat van dienst
Torres werd in 1990 journalist een werkte als onderdirecteur bij Tele Turquino, was sportcommentator, journalist bij het persbureau Agencia de Información Nacional (AIN) en bij het televisiejournaal. Ook was hij correspondent van Granma. Een reportage over financiële onregelmatigheden bij de aanleg van een aquaduct bij Santiago de Cuba baarde opzien en werd publiekelijk geprezen door president Raúl Castro.

Spion
In februari 2011 werd hij gevangengenomen en veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf omdat hij gespioneerd zou hebben. Torres had namelijk een brief geschreven aan Michael Parmley, toenmalig Amerikaans vertegenwoordiger in Havana. In de brief had hij Parmley verzocht om ‘een persoonlijk onderhoud’ en wilde hij de diplomaat ‘gevoelige informatie’ overhandigen, aldus de aanklacht. Torres zegt nooit gespioneerd te hebbenen en ontelbare brieven geschreven te hebben aan nationale en internationale organisaties waarin hij aandrong op zijn vrijlating. De Inter-Amerikaanse Vereniging voor de Pers / la Sociedad Interamericana de Prensa heeft verschillende malen actie gevoerd voor ‘de onmiddellijke en onvoorwaardelijke invrijheidstelling’ van Torres. In december 2016 kritiseerde het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) het regime in Cuba omdat Torres ondanks herhaald aandringen niet voorwaardelijk werd vrijgelaten en huisarrest kreeg voor de resterende jaren van zijn veroordeling. Hij had daar recht op.

Lees ook
* Deze Cubaweblog van 3 mei 2016: Journalist Torres: ‘Enkel door internationale pressie kom ik vrij’

Laatste Cubaanse spion in Amerikaanse cel blijft gevangen

Ondanks de verbeterde relaties tussen de VS en Cuba, lijkt het erg onwaarschijnlijk dat de laatste Cubaanse spion in Amerikaanse gevangenschap, eerder wordt vrijgelaten. Ana Belén Montes (1957) moet nog 9 jaar uitzitten van een straf van 25 jaar; zij zal dan 69 jaar oud zijn. Op 28 februari vierde ze in de extra zwaar bewaakte gevangenis van Fort Worth in Texas haar 60ste verjaardag. De voormalige top-analist van het Pentagon en een expert op het gebied van de Cubaanse strijdkrachten, werd in 2001 gearresteerd. Zeventien jaar lang had ze voor Cuba gespioneerd; niet om het geld maar vanwege haar politieke idealen. Alles wijst erop dat de Cubaanse autoriteiten niet van plan zijn om grote campagnes te organiseren voor Montes’ vrijlating, zoals ze dat eerder wel deden voor de zogeheten Cuban Five, die uiteindelijk alle vijf terugkeerden naar Cuba. Op 1 juli 2027 heeft Montes haar straf volledig uitgezeten.

Affiche voor Montes’ vrijlating

Montes is in Cuba vrijwel onbekend omdat nooit grote campagnes werden gevoerd voor haar vrijlating. De website Revolución – een oersaaie revolutionaire website van de partij –  publiceerde vorige maand een artikel over Montes. In juni 2016 meldde de Spaanstalige krant El Nuevo Herald dat vertegenwoordigers van Cuba op bezoek in de VS, na afloop van een overleg naar haar hadden gevraagd. Een paar maanden eerder vroeg de Cubaanse zanger Silvio Rodríguez om haar vrijlating tijdens een concert in Spanje. Een paar dagen geleden deed hij dit opnieuw tijdens een optreden in Puerto Rico. De dochter van de Cubaanse president Raúl Castro, Mariela Castro, plaatste een verslag op Facebook van het officiële persbureau van Venezuela waarin werd aangekondigd dat in Cuba een campagne voor vrijlating van Montes werd georganiseerd. En de blogger en journalist Harold Cárdenas schreef op de verjaardag van Montes: ‘De voorzichtigheid van het Cubaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken is te begrijpen. De stilte in de nationale media is echter beschamend.’

Geen uitruil
Er is herhaaldelijk gespeculeerd dat de VS en Cuba onderhandelingen voerden over de uitruil van Montes tegen Assata Shakur, de leider van de Black Panthers die ervan wordt beschuldigd een politieofficier in New Yersey te hebben doodgeschoten en die er in slaagde in 1984 naar Cuba te ontkomen en daar politiek asiel vroeg. Zij behoort tot de tien meest gezochte Amerikanen in het buitenland. Uit interne documenten van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in de VS bleek uitwisseling geen levensvatbare optie te zijn.

Ana Belén Montes in 1997 met de toenmalige directeur van de CIA, George Tenet

Conservatief
Montes wordt beschouwd als de Cubaanse spion die als geen ander, zeer diep in de Amerikaanse geheime dienst was binnengedrongen. Ze was analist van het Pentagon en werd in 1984 door Havana gerekruteerd. Nadat ze een training onderging, zou ze dagelijks via een korte golfradio aan haar opdrachtgevers in Havana hebben gerapporteerd. Ze maakte nooit kopieën van documenten want ze had een opmerkelijk goed geheugen. Ze begon als een typist en zou vliegensvlug carrière maken en werd steeds opnieuw weer aanbevolen, ook door het toenmalige hoofd van de CIA. Ze was geboren uit Puertoricaanse ouders op een Amerikaanse basis in Duitsland. Twee van haar familieleden werkten al voor de FBI en haar ex-vriend was functionaris op het Pentagon. Montes kreeg top-secret-informatie in handen bijvoorbeeld over de identiteit van vier Amerikanse spionnen die in Cuba actief waren of over de activiteiten van de VS in Centraal Amerika. Zij weigerde betaling voor haar spionagewerkzaamheden en vertelde de rechter in 2002 dat ze handelde uit ‘liefde’ voor Cuba omdat ze vond dat het land ‘wreed’ door de VS werd behandeld. De voormalige CIA-analist Brian Latell werkte met Montes en noemt haar ‘verbitterd’ en ‘bereid haar leven te riskeren uit liefde voor Fidel Castro en zijn revolutie.’ Piero Gleijeses, een expert in de buitenlandse politiek van de VS was in de jaren tachtig een van de docenten Internationale Studies van Montes aan de Johns Hopkins University. Hij noemt haar ‘een briljante student’ die in haar klas als ‘conservatief’ te boek stond. Tien jaar later kreeg hij bezoek van zijn vroegere studente, die ogenschijnlijk met hem in discussie wilde gaan over een tekst die hij schreef over Cuba maar in werkelijkheid uit was op informatie over Cuba. ‘Ik vertelde dat wanneer ik al vertrouwelijke informatie zou hebben, ik haar die niet zou geven omdat ik wist waar zij werkte en ik het niet eens was met de Amerikaanse buitenlandse politiek.’

Zelfmoord en gevangenis
Een jaar later schreef Montes vanuit haar cel aan familieleden: ‘Er zijn bepaalde zaken in het leven die het waard zijn om ervoor de cel in te gaan. Of die het waard zijn om na uitvoering ervan, zelfmoord te plegen,’ aldus Montes die bij haar collega’s van de intelligence de bijnaam kreeg Koningin van Cuba. In 2016 vertelde een familielid van Montes dat zij vanwege borstkanker was geopereerd; officieel is dit nooit bevestigd.

Bron
* El Pais, 7 maart 2017

Noot
* In Cuba is het Cubaans Instituut voor de Vriendschap onder de Volkeren (ICAP) actief bij activiteiten voor de vrijlating van Montes en verscheen haar foto tijdens bijeenkomsten. In oktober 2015 werd het Comité Cubano Pro Libertad de Ana Belén Montes / Cubaans Comité voor de Vrijheid van Ana Belén Montes opgericht, met o.a. afdelingen in Venezuela en Spanje. Een kaartenactie aan het adres van president Obama moest haar vrijlating bewerken.

‘Rusland overweegt heropening militaire bases Cuba en Vietnam’

Rusland overweegt om militaire bases in Cuba en Vietnam te heropenen. Dat zegt de Russische onderminister voor Defensie, Nikolai Pankov, vrijdag volgens Russische persbureaus. ‘We zijn bezig met deze kwestie’, zou Pankov in het Russische parlement hebben gezegd, aldus een bericht van Lotte Konings, redacteur van het Financieele Dagblad, dat hierna volgt.

 

De voormalige Russische basis ten zuiden van Havana

De uitspraak komt drie dagen nadat de Amerikanen het overleg met de Russen over het conflict in Syrië hebben stopgezet. De Russisch-Amerikaanse betrekkingen zijn in de laatste jaren weer verslechterd, sinds in 2012 Vladimir Poetin opnieuw president werd van Rusland en twee jaar later de Krim inlijfde.

Koude oorlog
De militaire bases waren belangrijke onderdelen van de globale militaire macht van de Sovjet-Unie tijdens de koude oorlog. De basis op Cuba ligt op nog geen 250 kilometer van het zuidelijkste puntje van Florida. Amerika is nu juist bezig de banden aan te halen met het communistische eiland. Begin 2000 hadden de Russen de Lourdes signals intelligence base in Cuba en de deepwater Cam Rahn naval base in Vietnam gesloten. Dit was deel van het afbouwen van de internationale militaire aanwezigheid na het einde van de koude oorlog. Volgens Dr. Henk Kern, docent Russische geschiedenis aan de Universiteit Leiden, past deze aankondiging binnen een patroon in de Russische buitenlandse relaties. ‘Het is onderdeel van een spel om elkaar telkens weer te verrassen.’ Er is ook wel sprake van een ‘hybride oorlog’. Er wordt openlijk oorlog gevoerd in de Oekraïne, maar ook met symbolische daden reageert Rusland op dreigingen.

‘Geen loze dreigementen’
Dit soort uitspraken zijn volgens Dr. Kern geen loze dreigementen, maar het is maar de vraag of het plan uitvoerbaar is. Het is bijvoorbeeld niet bekend wat de Cubanen of Vietnamezen ervan vinden. De Russische krant Kommersant stelt dat er een overeenkomst is met de Cubanen over de heropening. Redenen voor de heropening zouden zijn dat het financieel weer mogelijk is — door technologische vernieuwingen zou de bemanning van de basis teruggeschroefd kunnen worden — en dat de relaties met de Verenigde Staten bekoeld zijn. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft geen reactie op de uitspraken en verwijst naar zijn Russische tegenhanger. Daar spreekt de woordvoerder geen Engels. En haar collega’s? ‘Njet.’

Bron
* FD, 7 oktober 2016

Link
* The Guardian, 16 juli 2014: Russia to reopen spy base in Cuba as relations with US continue to sour

Ruil Amerikaanse voortvluchtige tegen spion van Cuba in voorbereiding

De VS en Cuba zouden in het geheim gesprekken voeren over een belangrijke op handen zijnde gevangenenruil. De Amerikaanse Ana Belén Montes, die een levenslange gevangenisstraf uitzit voor spionage voor Cuba zou worden uitgeruild tegen de voortvluchtige Joanne Chesimard, die sinds 1978 in Cuba verblijft. Zij is veroordeeld wegens het doden van een politieagent in New Yersey maar ontsnapte uit haar gevangenschap.

Assata Shakur of Joanne Chesimard

Een woordvoerder van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken noemde geen namen van mogelijk uit te wisselen personen maar benadrukte dat ‘de VS voortdurend naar manieren zoekt om voortvluchtigen in Cuba terug te doen keren.’ Afgelopen woensdag brachten Amerikaanse officials, o.a. van de FBI een bezoek aan Havana. NBC-News meldde vorige week dat Cubaanse diplomaten de zaak van Ana Belén Montes aan de orde hebben gesteld. Het bericht leidde bij Republikeinse leiders tot grote verontwaardiging. Marc Rubio noemde Montes een van ‘de meest meedogenloze Cubaanse spionnen zonder een greintje spijt, die ooit werd opgepakt en veroordeeld door de Amerikaanse justitie’. Rubio drong er bij president Obama op aan dit agendapunt van tafel te halen en duidelijk te maken ‘dat dit iets is dat nooit zal gebeuren’.

Zwart Bevrijdingsleger
Joanne Chesimard was destijds lid van het Zwarte Bevrijdingsleger. Zij ontsnapte in 1979 uit de gevangenis waar ze levenslang wegens moord uitzat. Chesimard en haar collega’s openden in 1973 het vuur op twee politie-agenten in New Yersey nadat ze waren aangehouden. Een agent werd gewond, de tweede werd doelbewust doodgeschoten. Vijf jaar na haar ontsnapping dook Chesimard in Cuba op, waar ze leeft onder de naam Assata Shakur. Voor haar aanhouding bood de Amerikaanse regering miljoen dollar.

Ana Bélen Montes

Spionage
Ana Belén Montes is de naam van de in 1957 in West-Duitsland geboren Cubaanse spionne, die diep doordrong in de geheimen van het Pentagon en tussen 1985 en 2001 opklom tot de belangrijkste Cuba-analiste van de Defense Intelligence Agency (DIA) in de VS. In 2001 volgde haar ontmaskering, arrestatie en veroordeling tot 25 jaar gevangenisstraf. Ana Belén Montes verklaarde tijdens de rechtzitting schuldig te zijn aan spionage voor de Cubaanse regering en verklaarde: ‘Ik beschouw de politiek van onze regering tegenover Cuba wreed en onrechtvaardig, verre van vriendschappelijk, en ik voelde me moreel verplicht het eiland te helpen zich te verdedigen tegen onze pogingen onze waarden en ons politiek systeem op te leggen.’ Zij werd veroordeeld tot 25 jaar gevangenisstraf en kan op 1 juli 2023 de gevangenis verlaten.

Linken
* De berichtgeving van NBC, 3 juni 2016: Cuba wants convictes spy released in US—prisoners swap
* De Cubaanse staatsmedia hebben tot nu toe gezwegen over de situatie van Ana Belén Montes en Joanne Chesimard. Enkel de website Kaos en la Red vermeldt een activiteit ( ‘Ana Belen Montes vs Assata Shakur’) binnen Cuba om uitlevering van Chesimard te voorkomen. Die steunactie wordt o.a. uitgevoerd door de journalist Manuel David Orrio, een voormalig medewerker van de Cubaanse geheime dienst. De enige pro-Castrowebsite in het Nederlands taalgebied, Cubanismo houdt zich verre van steunacties voor Chesimard.
* Deze Cubaweblog publiceerde 29 oktober 2015: Actie voor vrijlating Cubaanse spionne Ana Belen Montes.

 

Journalist José Antonio Torres: ‘Enkel door internationale pressie kom ik vrij’

De Cubaanse journalist José Antonio Torres die in 2011 wegens spionage werd veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf, staat vandaag centraal bij initiatieven vanwege de Internationale Dag van de Persvrijheid. In een telefonisch interview met de Cubaanse internetkrant 14ymedio sprak hij o.a. over de omstandigheden waaronder hij in Cuba al 5 jaar gevangen zit. Torres was ooit werkzaam als journalist bij de partijkrant Granma en zit nu gevangen in het Centro de Estudio y Trabajo Confianza, Mar Verde bij Santiago de Cuba.

Torres werd in 2011 gearresteerd nadat hij in Granma artikelen publiceerde over mismanagement bij de aanleg van een aquaduct in Santiago en corruptie bij de aanleg van een glasvezelkabelverbinding tussen Venezuela en Cuba. Vicepresident Ramiro Valdés was verantwoordelijk voor beide projecten.

José Antonio Torres

14ymedio: Wist u dat uw naam op een lijst staat van journalisten die slachtoffer zijn van aanvallen op de persvrijheid?
José Antonio Torres: ‘Ik wist het niet, maar nu hoor ik ervan. Ik wil iedereen bedanken die me heeft gesteund tijdens de periode in de gevangenis waar ik nu 5 jaar en 2 maanden verblijf. Mijn naam op die lijst is een bewijs dat als de Cubaanse pers, en vooral de kritische, al het mogelijke doet tegen deze onrechtvaardigheid, er een oplossing mogelijk is. Ik dank iedereen, als mens en als journalist want wat mij en mijn familie overkwam, is onmenselijk.’

Het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken noemt uw naam ook in teksten over de Internationale Dag van de Persvrijheid. Helpt dat u of is het een complicatie?
‘Gecompliceerder dan mijn huidige situatie kan het niet worden. As journalist van de belangrijkste krant van het land, wiens werk werd omgeschreven als ‘excellent’ en waarmee ik zelfs door president Raúl Castro ben gelukgewenst, is hetgeen me overkwam onbegrijpelijk. Afwijkende opvattingen hebben in dit land is erg moeilijk, maar er zou ruimte moeten zijn voor allerlei criteria. In Cuba moeten we onze verschillen van mening oplossen.’

Panama april 2015

Hebt u moeilijke momenten in de gevangenis gehad?
‘Ik zou niet gevangen moeten zitten met personen die niet te maken hebben met mijn gedrag, met kleptomanen, smokkelaars, moordenaars en geweldplegers. Ik zou nooit met deze mensen moeten samenleven, want ik heb niks gedaan. Sinds twee maanden leef ik onder een regime van minimale strengheid en na ongeveer 45 tot 60 dagen kan ik 72 uren naar huis. Dat is al sinds april vorig jaar toen de Top van de Amerikas in Panama plaatsvond en Obama Raúl Castro ontmoette.’

Verwacht u strafvermindering?
‘Een lichtere veroordeling lijkt mij moeilijk en ik denk niet dat ze dat zullen doen. Enkel door internationale druk kan ik vrij komen. Het is juist de officiële pers, mijn collega’s die hun mond hielden. Zij hebben de sleutel tegen de intolerantie.’

Internationale Dag van de Persvrijheid

Blijft u bij uw opvatting onschuldig te zijn?
‘Absoluut. Hier wordt vaak gezegd dat er geen politieke gevangenen zijn. Maar als er geen politieke gevangenen zijn in Cuba, waarom zit ik dan gevangen?’

Blijft u schrijven?
‘Ik schreef een groot artikel onder de titel Het gewicht van de hoop / El peso de la Esperanza dat ik naar media in de VS zou willen sturen. Ik schreef meer artikelen in de cel over verschillende dingen zoals de toenadering tussen de VS en Cuba, vanuit de gedachtewereld van een opgesloten journalist.’

Voelt u zich nog trouw aan de Cubaanse regering?
‘Ik ben trouw aan mijn vaderland. Cubanen discussiëren in Miami, Washington, Madrid of Frankrijk omdat men hen niet toestaat de problemen die we hebben te discussiëren in Santiago, Santa Clara, Camagüey of Havana. De regering heb ik niks te zeggen. Er is een gezegde dat luidt: fatsoenlijke mensen hoeven een regering die hen negeert, niet te accepteren.’

Voor welke krant zou u willen werken?
(Gelach)’Misschien zou 14ymedio een goede plek zijn. In ieder geval is mij een straf opgelegd waarbij ik ook mijn bevoegdheid om in de officiele media te schrijven, verloren heb. Ik zou willen schrijven in de The New York Times, El Nuevo Herald of El País. Daar liggen mijn aspiraties.’

Zou u Cuba willen verlaten na vrijlating?
‘Hier speelt mijn leven zich af. Er is veel druk op mij uitgeoefend, maar ik zal al het mogelijke doen hier te blijven want juist binnen Cuba vindt de slag plaats.’

Linken
* Deze Cubaweblog op 19 maart 2011: Correspondent Granma Antonio Torres aangehouden
* Website UNESCO over de Internationale Dag van de Persvrijheid
* Yoani Sánchez op 27 januari 2015 op de website 14ymedio:  El espía que nunca quiso serlo / De spion die hij nooit wilde zijn
* Wikipedia (Engels) over José Antonio Torres

Actie voor vrijlating Cubaanse spionne Ana Belén Montes

Ana Belén Montes is de naam van de in 1957 in West-Duitsland geboren Cubaanse spionne, die diep doordrong in de geheimen van het Pentagon en tussen 1985 en 2001 opklom tot de belangrijkste Cuba-analiste van de Defense Intelligence Agency (DIA) in de VS. In 2001 volgde haar omtmaskering, arrestatie en veroordeling tot 25 jaar gevangenisstraf. In Cuba komt op dit moment voorzichtig een campagne op gang die haar vrijlating bepleit. Niet via de officiële media, maar op initiatief van een docent van het Theologisch Seminarie in Matanzas, Douglas Calvo. Dit seminarie staat bekend om zijn positieve houding tegenover het Castroregime en het jarenlang zwijgen over de vervolging van mensenrechtenactivisten in Cuba zelf. Het ontvangt financiele steun van Kerk in Actie in Nederland.

Ana Belén Montes verklaarde tijdens de rechtzitting schuldig te zijn aan spionage voor de Cubaanse regering en verklaarde: ‘Ik beschouw de politiek van onze regering tegenover Cuba wreed en onrechtvaardig, verre van vriendschappelijk, en ik voelde me moreel verplicht het eiland te helpen zich te verdedigen tegen onze pogingen onze waarden en ons politiek systeem op te leggen.’ Zij werd veroordeeld tot 25 jaar gevangenisstraf en zal op 1 juli 2023 de gevangenis mogen verlaten.

Onbekend
De naam van Ana Belén Montes is onder Cubanen nauwelijks bekend omdat de gecontroleerde media nooit melding maakten van haar activiteiten en de arrestatie die daarop volgde. Een Cubaanse diplomaat Néstor García Iturbe bepleit al enkele jaren haar vrijlating, maar zeer discreet. Nu is dan in Cuba een comité opgericht om actie te voeren voor Montes’ vrijlating, geleid door een docent van het Theologisch Seminarie in Matanzas, Douglas Calvo, en verwacht wordt dat er soortgelijke comité’s in Frankrijk, België en Mexico zullen volgen. Of deze campagne vergeleken kan worden met de Cubaanse campagne voor de vrijlating van de Cuban Five is twijfelachtig. Wanneer het Cubaanse regime en de partij in Cuba zo’n campagne zouden steunen, zou dat de pas op gang gekomen relaties tussen het officiële Cuba en de officiële VS ernstig belasten. Calvo zegt dat het initiatief uitgaat van de civil society in Cuba en dat de staat beter niet tussenbeide kan komen. Calvo is optimistisch over het effect van zijn acties en verwacht ‘voor komende Kerst’ dat de straf van Ana Bélen zal worden kwijtgescholden. ‘De grote fout van Ana Belén was dat zij de waarheid sprak in haar berichten voor het Pentagon, dat Cuba geen veiligheidsrisico inhield voor de veiligheid van de VS, dat wij geen chemische wapens produceerden, kortom ze sprak de waarheid.’

De Cuban Five

Wél spionne
In tegenstelling tot de zaak van de Cuban Five die gevangen zaten in de VS en die Cuba principieel niet beschouwde als spionnen, is Ana Belén Montes wel degelijk een spion en Calvo erkent dit ook. Maar, zo zegt hij, ‘dat is niet altijd een verkeerde zaak.’ Neem het voorbeeld van ‘personen die infiltreren in Al Qaeda of andere terroristische groepen, dat zijn ook spionnen. Wij mogen niet iedereen die in het verborgene werkt, demoniseren en hem of haar zijn rechten ontnemen, zoals is gebeurd is met Ana Belén, die al 14 jaar in isolement verkeert’. Zij zit gevangen in de cellen van het Federal Medical Center Carswell, in Fort Worth, Texas, in een psychiatrische afdeling, door Amerikaanse journalisten omschreven als’ het ziekenhuis van de horror’. Calvo zegt in een interview dat er zelfmoorden plaatsvinden en dat de omstandigheden zeer zwaar zijn. De zus van Ana Belén – zij werkte voor de FBI en werd door Ana verraden – onderstreept dat ‘Ana Belén in een hel leeft’. Douglas zegt dat hij bij paus Franciscus zal aandringen op zijn tussenkomst voor Ana bij president Obama:  ‘De Koude Oorlog voortzetten in eeuwigheid via één individu, is pure wraak.’

Bij haar arrestatie op 21 september 2002

Bronnen:
* Raquel Pérez op de website Cartas desde Cuba, 26 oktober 2015
* Washington Post, 18 april 2013: ‘Ana Montes did much harm spying for Cuba. Chances are, you haven’t heard of her.‘
In de Washington Post wordt de carrière van Ana Montes beschreven. Hoe zij haar broer Tito, een agent van de FBI en haar zuster Lucy, die 28 jaar voor de FBI werkte en o.a. Cubaanse spionnen in de VS ontmaskerde, verried. Door buitenlandse contacten ontwikkelde ze een grote afkeer van de buitenlandse politiek van de VS en speciaal voor die van president Reagan vanwege zijn steun aan de contra’s in Nicaragua. In 1984 werd ze door de Cubaanse geheime dienst gerekruteerd als agent en een jaar later bezocht zij Cuba in het geheim. Zij had toen ook toegang tot geheime informatie van Defense Intelligence Agency DIA, de inlichtingenafdeling van het Pentagon. Zij zou later de belangrijkste analiste worden van DIA voor El Salvador en Nicaragua, later voor Cuba. Montes stond onder haar collega’s bekend als Queen of Cuba. Montes reisde vier maal naar Cuba voor overleg met hoge officieren van de Cubaanse geheime dienst. Tweemaal reisde ze naar Cuba met toestemming van het Pentagon en ontmoette de Amerikanen in de U.S. Interests Section in Havana, maar ook haar Cubaanse superieuren. Haar zus Lucy Montes beschouwt haar als een verraadster van de VS, maar ook van haar eigen familieleden. Toch zal ze Ana na vrijlating in 2023 zo nodig enige tijd in huis nemen. ‘Alles wat zij deed is onacceptabel. Aan de andere kant kan ik haar niet mijn rug toekeren, want ze is mijn zuster.’
* CNN Latino zond op 12 september 2013 een gesprek (30 minuten) uit over de zaak Ana Belen Montes getiteld Prohibido callarse.
* Manuel David Rio op de website KaosenlaRed bepleit ook de vrijlating van Ana. Orio was ooit zelf geheim agent van de Cubaanse regering en infiltreerde in de Cubaanse mensenrechtenbeweging. Dat leidde in maart 2003 tot een golf van arrestaties tijdens de zogeheten Zwarte Lente.

Identiteit vrijgelaten VS-spion in Cuba bekend

De spion die Cuba deze week vrijliet in ruil voor de nog drie overgebleven Cubaanse spionnen van de Groep van Vijf, die in 2001 werden veroordeeld, heet Rolando Sarraff Trujillo. Newsweek publiceerde de eerste gegevens over de identiteit van deze spion die in Cuba geboren werd en die als cryptograaf werkzaam was voor de Cubaanse geheime dienst en tegelijkertijd voor de CIA. In 1995 werd hij in Havana gearresteerd. Door zijn werkzaamheden zouden tussen 1998 en 2009 in totaal 8 Cubaanse spionnen zijn gearresteerd. Washington noch Havana, wilden na zijn vrijlating dinsdag zijn identiteit onthullen.

Rolando Sarraff Trujillo

De vrijlating van Sarraff Trujillo, die bijna 20 jaar in een Cubaanse gevangenis zat, was een cruciale prioriteit in de gesprekken tussen Cuba en de VS. Hij werd door de top van de geheime dienst omschreven als ‘de hoogst gewaardeerde inlichtingenman op Cubaans grondgebied in de Amerikaanse historie’. Hij zou een doorslaggevende rol hebben gespeeld in de identificatie van diverse Cubaanse spionnen op Amerikaans grondgebied en ook bijgedragen hebben aan de aanhouding van de Cuban Five, die in 1998 in de VS werden gearresteerd. Ramón Labañino, Antonio Guerrero, René González en Fernando González maakten deel uit van het Cubaanse spionagenetwerk Avispa, dat opereerde in Florida en in dat jaar ontmanteld werd. De vijf Cubanen bekenden ‘agenten’ van Havana te zijn, maar slechts ‘terroristische Cubaanse ballingengroepen’ in het oog te willen houden die het gemunt zouden hebben op het leven van Fidel Castro. Sarraff (51 jaar) zat al 3 jaar gevangen toen de arrestatie van de Cubaanse Vijf plaatsvond. National Intelligence directeur Clapper noemt Sarraff een hoogopgeleide informatiespecialist, die weliswaar niet de namen van de Vijf heeft doorgegeven, maar met zijn geleverde informatie kon men wel codes ontmaskeren waardoor de CIA de berichten van Havana aan hun mannen in de VS kon lezen, ook oudere berichten. ‘Maar zoiets kost tijd. Het duurde drie jaar voor we een doorbraak hadden in de Montes-zaak,’ aldus Clapper. Ana Belen Montes, een senior analiste bij Defense Intelligence Agency, bekende in 2002 jarenlang voor Cuba te hebben gespionneerd en werd tot levenslang veroordeeld. Haar uiteindelijke ontmaskering werd mede mogelijk vanwege de informatie van Sarraff.’

Sarraff op jongere leeftijd

Ontmaskerd
Sarraff studeerde journalistiek aan de Universiteit van Havana voor hij ging werken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken waaronder de geheime dienst valt. Hij was 29 jaar en eerste luitenant toen hij ‘op een dag naar zijn werk ging en nooit meer terugkeerde,’ aldus zijn zus, die nu in Spanje woont. Volgens inlichtingenkringen in de VS zou hij toen juist één jaar met hen samenwerken, samen met nog twee Cubanen en leverden de drie geheimen over Cubaanse coderingstechnieken aan de CIA. De drie vreesden ontmaskerd te worden en twee van hen konden Cuba tijdig verlaten; Sarraff lukte dat niet. Een van de twee mannen is nooit geïdentificeerd; de tweede is José Cohen, nu een zakenman in Florida, maar hij wil niet met de media spreken om de situatie van de achtergebleven familie van Sarraff in de Cuba niet te bemoeilijken.

Geen informatie
De familie van de Cubaan woont in Havana en werd niet geïnformeerd over de vlucht van Rolando naar de VS. ‘Wij zijn wanhopig want er is geen officiële informatie’, zegt een overspannen Odessa Trujillo in gesprekken vanuit Havana met de Amerikaanse pers. ‘We weten niet of hij in de VS is aangekomen. De onzekerheid is groot en wij zijn oudere mensen.’ Maandag had zij nog telefonisch contact met haar zoon maar toen zij woensdag naar het detentiecentrum Villa Marista in Havana kwam voor een regulier bezoek, was hij verdwenen.

Bronnen
* El Pais, Miami Herald, New York Times

Ana Montes werkte overdag voor de VS, ’s nachts voor Cuba

Het is één van de grootste spionageschandalen in de recente geschiedenis van de Verenigde Staten: de zaak van Ana Belén Montes, de Cubaanse spion die in 2001 werd gearresteerd. Montes komt in 1985 te werken bij de militaire inlichtingendienst van de VS. Haar collega’s noemen haar vanwege haar fascinatie voor Cuba de Queen of Cuba, maar weten niet dat het land haar in 1984 al rekruteerde als spion. Terwijl haar zus Lisa voor de FBI onderzoek doet naar Cubaanse spionnen, stuurt Ana Montes jarenlang gevoelige informatie door.

The Washington Post sprak met zus Lisa, las de correspondentie tussen de twee en heeft deze week een uitgebreid verhaal over de relatief onbekende zaak. Lees het hier (6.079 woorden, ongeveer 28 minuten leestijd).

Bron
* NRC Longreads. Bij nrc.nl/longreads selecteert men lange artikelen die op internet staan. Iedere zondag maakt de redactie van dit NRC-blog een overzichtje. Deze week lazen zij over één van de grootste spionageschandalen in de VS. In kleine kring zijn de zogeheten Cuban Five een begrip – vijf Cubaanse geheim agenten die in de VS gevangen zitten –  maar over deze spionne wordt liever gezwegen. De Cubaanse media hebben sinds haar arrestatie in 2001 nog nooit aandacht geschonken aan Ana Montes.

Protest Havana tegen behandeling René González in VS

De Cubaanse regering zegt dat Washington consulaire activiteiten voor een van haar spionnen in de VS onmogelijk maakt. Het gaat om een lid van de Cubaanse Vijf, René González, die sinds 2011 in voorwaardelijke vrijheid werd gesteld na een straf van 13 jaar voor spionage. Sinds september 2012 zou de Cubaanse vertegenwoordiger in de VS geen toegang meer tot hem hebben gehad.
Volgens de VS hebben de Vijf – naast René Gonzalez  ook Gerardo Hernández Nordelo, Ramón Labañino Salazar, Antonio Guerrero Rodríguez en Fernando González Llort – zich schuldig gemaakt aan spionageactiviteiten; een van hen was langdurig op een militaire basis in de VS werkzaam.

Partijkrant Granma publiceerde het protest van het Ministerie van Buitenlandse Zaken waarin wordt gesproken over ‘een nieuwe daad van willekeur’ (…) ‘die de omstandigheden van zijn voorwaardelijke vrijlating onder toezicht, doen verslechteren totdat het veel wegheeft van opnieuw een gevangenis met de bedoeling hem achteraf te straffen na zoveel jaren onrechtvaardige en wrede gevangenschap.’  In de reactie wordt verder gezegd dat het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken Cubaanse diplomaten tijdens de periode van zijn gevangenschap en vervolgens de eerste maanden van zijn voorwaardelijke vrijlating ‘permanent’ toegang gaf tot René González. Zij noemt de huidige weigering ‘een flagrante inbreuk op de verplichtingen van de Amerikaanse regering ten gevolgd van de Conventie van Genève over consulaire relaties uit 1963′. Volgens deze afspraken zou René González vrij moeten kunnen communiceren met het Office of Interest van Cuba in Washington en zouden de functionarissen diezelfde mogelijkheid moeten hebben en hem moeten kunnen bezoeken.

Voorlopige invrijheidstelling
René González is de enige van de vijf Cubaanse spionnen die de gevangenis verliet. De anderen zitten gevangenisstraffen uit die tot tweemaal levenslang oplopen. René González kon in april 2012 met instemming van de VS Cuba bezoeken vanwege de ernstige ziekte van zijn broer.

Bronnen
* Granma, Diario de Cuba en Prensa Latina

Linken
* Vldeo (2.52 minuten). Marili Cancio (advocaat) vindt dat de Cubanen geen reden tot klagen hebben. Ze noemt het protest ‘cynisch’ en herinnert er aan hoe het regime in Havana vijftig jaar lang bezoeken van buitenlandse vertegenwoordigers en humanitaire organisaties aan politieke gevangenen in Cuba tegenhield en andere internationale conventies over mensenrechten schond.
* Cubadebate : zijn 15 jaar cel nog niet genoeg voor René González?