Staatsbedrijven en slecht geïnformeerde ministers

In Cuba vonden in december twee juridische feiten van belang plaats. Het eerste betrof de goedkeuring van Decreet 334/17 door de Staatsraad en de Decreten 334, 335 en 336 in de Ministerraad. De kwestie heeft ministers en Staatsraad veel hoofdbrekens bezorgd ter wille van ‘de continuïteit en versterking van het Cubaanse systeem voor bedrijfsbeheer’, aldus de onafhankelijke journalist Hildebrando Chaviano Montes.

Het tweede belangrijkste feit betreft de publikatie van de discussies in de werkgroepen van de Nationale Assemblee van de Poder Popular, waarin optimistische toespraken, positieve motiveringen en veroordelingen van de ‘imperialistische blokkade’, zoals verwacht, overheersen. Hoewel de meeste sprekers excelleren in ‘meer van hetzelfde’ was er één minister die de aandacht vestigde op ‘het gebrek aan discipline’ in het openbaar vervoer, waar reizigers geen kaartje meer kregen uitgereikt. Over welk buskaartje sprak deze minister eigenlijk? Wist hij niet dat in het stadsvervoer dit kaartje al tientallen jaren geleden was afgeschaft? Zo’n uitspraak wijst erop dat deze dienaar van de publieke zaak niet geïnteresseerd is in zijn werk, noch de aanwezige volksvertegenwoordigers en het instituut dat zij vertegenwoordigen, respecteert. Aan de andere kant is de minister niet de enige boosdoener, want geen van de aanwezigen leek zich bewust te zijn van de onzin die hij uitkraamde en alles verliep verder in de grootst mogelijke rust en gelijkmatigheid.

Staatsbedrijven
Vervolgens wordt het tijd te spreken over de decreten betreffende de rol en functie van bedrijven in de Cubaanse economie. Ook daar blijkt dat functionarissen vaak geen kennis hebben van de hen toevertrouwde taken om de problemen van ondernemingen in Cuba op te lossen. Socialistische staatsbedrijven zijn verre van perfect. Dat hebben de Chinese en Vietnamese kameraden al lang geleden begrepen en zij bewandelen gedecideerd de weg van de volledige uitschakeling van staatsbedrijven, bron van corruptie en meesterwerken van inefficiëntie. Alle documenten over dit thema die door Cubaanse instituten worden geproduceerd, zijn vanaf het begin vergiftigd door ideologische ballast. Ze belemmeren eerder de efficiëntie van de bedrijven dan deze te bevorderen. Bedrijfsleiders en managers houden er geen rekening mee tot dat zij in ongenade vallen en worden uitgeschakeld. Met de belangen van werknemers wordt geen rekening gehouden, noch met de belangen van de consument en de service die hij of zij verlangt.

De Richtlijnen
De inhoud van de Lineamientos / Richtlijnen en de Conceptualización / Conceptualisering (de termen waarmee Raúl Castro zijn economische hervormingen lanceerde, redactie) is afgezwakt door ideologische ballast. Het is tijd die te wissen in ruil voor echte juridische, economische termen uit het bedrijfsleven, gericht op ontwikkeling in het land. Regeringswoordvoerders zeggen dat het eiland in 2017 een bescheiden economische groei doormaakte, maar maken niet duidelijk dat volgens de cijfers van de CEPAL de groei van het BBP slechts 0,5% bedroeg. Dat wil zeggen dat we niet achteruit gaan, maar gewoon stil staan. Ondertussen applaudisseren de leden van de Nationale Assemblee als getrainde zeehonden bij elke nieuwe stroom aan informatie en documenten. Ze koesteren het feit, gerekend te worden tot de twee enige landen ter wereld waar met succes de weg van een gecentraliseerde en geplande staatseconomie wordt gerealiseerd. Verder blijven ze hopen op solidaire steun van de kapitalisten die spoedig moet komen.

Verworvenheden
Als het niet zou gaan om de toekomst van een land, zouden al deze documenten en convenanten als een afleidingsmanoeuvre beschouwd kunnen worden. Maar waar komen zonder economische groei de middelen voor gezondheid en onderwijs vandaan, de iconische verworvenheden van de Cubaanse Revolutie, of voor de wederopbouw van de 240.000 huizen die zijn verwoest door recente en eerder orkanen?

Bron
* Hildebrando Chaviano Montes, website Diario de Cuba, 29 december 2017

Linken
* De Lineamientos en de economische hervormingen in Cuba op een rijte gezet door de Cuba Study Group
* Video YouTube: Waarom Cubaanse jongeren niet voor de staat willen werken. Video uit Bayamo, 2.14 minuten, Spaanstalig.

Help! De coöperaties worden succesvol

Cubaanse parlementariërs hebben in de afgelopen maanden in het hele land diverse coöperaties (behalve die in de landbouw) geïnspecteerd. Bij terugkeer in het parlement lieten zij de volksvertegenwoordigers weten dat coöperaties ‘sterk hebben bijgedragen aan de economische en sociale sectoren die van groot belang zijn: zij droegen bij aan de verbetering van de kwaliteit van leven van de leden van de coöperaties en slaagden er in tegemoet te komen aan de wensen van hun klanten, vooral in de bouwsector’.

Coöperatief naai-atelier

Curieus is de opmerking van dezelfde afgevaardigden dat deze coöperaties ook ‘bijdragen aan de vermindering van het menselijk kapitaal in de staatsbedrijven, omdat er sprake is van een exodus van getraind personeel dat naar de coöperaties overloopt’. Deze opmerking van volksvertegenwoordigers zal in het nadeel van de coöperaties uitwerken. Hun grootste zonde is blijkbaar dat ze een aantrekkelijke werkplek vormen voor werknemers en tegemoet komen aan de wensen van de klant.

Initiatieven
Maar er worden meer opmerkingen gemaakt door de geachte afgevaardigden: ‘Een belangrijk deel van de coöperaties bereidt hun werkzaamheden uit en maakt deals buiten de plaats van vestiging, waardoor de publieke controle door de competente administratieve inspecties wordt beperkt.’ Dat wil zeggen dat leden van deze coöperaties hun thuishavens verlaten en het initiatief nemen om elders oplossingen te zoeken voor economische en sociale problemen en dat veroorzaakt weer problemen met de controle door de bureaucratie, waar ambtenaren hun kantoren met airconditioning moeten verlaten om dit te onderzoeken. Het is een hard leven voor een Cubaanse bureaucraat!

Raúl Castro: Niet zo snel. Dit is een nieuwe weg.’ Cartoon van Paresh Nath

Schildpad
Met dit soort waarschuwingen door wetgevers, zal de legalisatie van coöperaties zich voortbewegen met de snelheid van een aangelijnde schildpad. Ik vrees dat zij alles in het werk zullen stellen om deze staatsbedrijven overeind te houden, zelfs op kunstmatige wijze en ook als dit ten koste gaat van een lagere productiviteit en minder efficiëntie.

Bron
* Fernando Ravsberg op de website Cartas desde Cuba, 13 juli 2017 met ruim 70 reacties.

Cubanen mogen telefoonagentschap beginnen

Het Cubaanse staatsbedrijf voor telefonie, ETECSA, heeft aangekondigd dat enkele van haar activiteiten ook door zelfstandig ondernemende Cubanen of cuentapropistas kunnen worden uitgevoerd. Het gaat om de functie van ‘communicatievertegenwoordiger’. Het beroep wordt ook genoemd in de lijst van 200 beroepen die de regering eerder publiceerde met activiteiten die Cubanen als kleine ondernemer mogen uitvoeren. Volgens overheidscijfers zijn nu meer dan 436.000 Cubanen als kleine zelfstandige werkzaam sinds de Cubaanse overheid in 2010 versoepelingen invoerde.

De partijkrant Granma heeft vorige week (22 november) gemeld dat staatsbedrijven binnenkort toestemming krijgen (meerderheids) aandelen te verkopen aan Cubaanse burgers. 

Het ETECSA-kantoor in Santiago

Volgens het staatsbedrijf ETECSA kunnen de agentschapshouders diensten verlenen vanuit hun eigen woning bij lokale telefoongesprekken en bij internationale telefoongesprekken. Ook de verkoop en het opladen van prepaidkaarten, toegang tot internet en de betaling en het innen van telefoonrekeningen valt hieronder. De maatregel is bedoeld om de drukbezochte kantoren van ETECSA wat te ontlasten. De vertegenwoordigers moeten een vergunning hebben en betalen belasting; hun inkomsten bestaan uit commissies voor geleverde diensten. Voorrang krijgen de al bestaande agentschappen die sinds het einde van de jaren 90 bestaan. Op Cuba zijn 1,2 miljoen vaste telefoonverbindingen en 1,8 miljoen mobieltjes. Met veel vaste lijnen kan niet naar het buitenland worden gebeld. Ze kunnen wel buitenlandse gesprekken ontvangen. ETECSA meldde ook een verhoging van de telefoontarieven van bedrijven en organisaties.

Staatsbedrijf te koop
Volgens de partijkrant Granma heeft de Cubaanse overheid enkele staatsbedrijven toestemming gegeven de meerderheidsaandelen te verkopen aan Cubaanse juridische personen. In 2014 zal de maatregel worden uitgebreid tot alle staatsbedrijven, die tot nu toe uitblonken in lage rentabiliteit en een chronisch gebrek aan efficiëntie. De partijkrant Granma spreekt van de ‘versterking van de bedrijfsvoering van het socialistische staatsbedrijf’ conform de ‘actualisering van het economisch model’, zoals president Raúl Castro dit pleegt te noemen. Volgens deskundigen zullen de nieuwe bedrijven een grotere vrijheid hebben prijzen op basis van vraag en aanbod vast te stellen. De eerste bedrijven die betrokken worden in deze Cubaanse markteconomie worden nu nog geleid door de Ministeries van Industrie, van Bouw en Energie en Mijnen.

Link
* Partijkrant Granma over de ‘versterking van het socialistisch staatsbedrijf ‘

Veel vragen bij vage Cubaanse hervormingen (1)

Het particulier ondernemerschap in Cuba heeft op dit moment veel gezichten. Er zijn straatverkopers die populaire shirts verkopen die een week eerder nog in de opruiming in Miami lagen, je kunt chauffeur worden van een bicitaxi of een exclusief particulier restaurant runnen waar de fooien al zijn opgenomen in de prijs. Maar er is ook een grijze zone ontstaan waarbij ondernemers opereren aan de rand van de legaliteit.

De traditionele ‘eigen-baas’ in Cuba verkoopt pinda’s op straat

De Cubaanse regering kondigde eerder aan 500.000 werknemers van staatsbedrijven voor 20 april 2011 te ontslaan en nog eens 800.000 in het begin van 2012. Deze doelstellingen zijn nu afgezwakt. En zo ontstond er een grote grijze zone in de wereld van de zogeheten cuentapropistas, waarbij de werknemer-voor-eigen-rekening aan de grens van de legaliteit opereert, sleutelelementen ontbreken die de groei van succesvolle kleine bedrijven mogelijk maken en zijn er tientallen vragen hoe dit programma in een communistisch land verder zal gaan. Ook is er onduidelijkheid over de vraag of het koketteren van Cuba met privé-ondernemingen de weg is naar werkelijk particulier ondernemerschap of dat het een manier is om een informele sector af te dwingen waarbij de nieuwe bazen zich laten leiden door allerlei regeltjes om te overleven. Eind mei waren bijna 430.000 Cubanen op een arbeidspotentieel van 5 miljoen ‘eigen baas’, volgens het Ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid. Maar zij waren lang niet allemaal afkomstig van staatsbedrijven waar arbeiders zijn afgedankt. Ongeveer 14% waren gepensioneerden dat betekent dat zij werk in een staatsbedrijf niet inruilden voor werken als eigen baas. Deskundigen zeggen dat een groot deel van de nieuwe bazen waarschijnlijk eerder op de zwarte markt opereerden waar ze gewend waren om buiten de grenzen van de staatscontrole te werken en dat het arbeiders zijn die hun baan in de staatssector behielden om zo wat bij te verdienen. 

Een markt in Havana met enkel particuliere marktverkopers

Illegaal circuit
‘Tot nu toe is er eerder sprake van een illegale economie  dan van de vorming van een kleine ondernemersklasse,’zegt Ted Henken, docent aan het Baruch College en voorzitter van de Asociación para el Estudio de la Economía Cubana (ASCE). Eigen-baas-worden is toegestaan in 181 beroepen en een 18% van deze cuentapropistas zijn werknemers van andere eigen bazen. Daarnaast zijn er particuliere bedrijven opgezet in de vorm van een groot aantal coöperaties (niet uit de landbouw), vaak voormalige staatsbedrijven en particuliere boeren werken nu op gronden die ooit braak lagen. De ontluikende particuliere sector is vooral een diensteneconomie. De populairste activiteiten is het verkopen en klaarmaken van voedsel, transport van vrachten en personen, verhuur van woningen en het verkopen van landbouwgewassen op straat, aldus informatie vanuit het Ministerie van Arbeid en Sociale Zekerheid.

Omkoping
Karina Gálvez, een econome uit Pinar del Río, is het ermee eens dat de recente veranderingen niet noodzakelijkerwijs de veranderingen zijn, die de regering wenste, maar wijst er ook op dat de economische situatie en de druk vanuit de civil society in Cuba deze dwong tot hervormingen. Zij sprak op een recente bijeenkomst van de ASCE in Miami en beklemtoonde dat veel van de nieuwe kleine ondernemers niet in staat zijn de wet te respecteren om te kunnen overleven omdat de belastingen zo hoog zijn en veel werkzaamheden nog verboden zijn zoals het beroep van advocaat, boekhouder, architect en andere professionals. Enkele nieuwe ondernemers hebben inspecteurs omgekocht om hoge boetes te voorkomen, aldus Gálvez, die een van de oprichters is van Convivencia, een kritisch digitaal tijdschrift.

Partij wil meer particulier initiatief in Cuba

Cuba zal de helft van zijn staatseconomie overdragen aan de particuliere sector. Dat heeft Esteban Lazo, lid van het Cubaanse Politburo, afgelopen weekend in Havana gezegd. De Cubaanse president Raúl Castro heeft sinds hij in februari 2008 de macht overnam van zijn broer, benadrukt dat de staatssector efficiënter moest worden en secundaire economische activiteiten moet afstoten. China en Vietnam gingen Cuba de afgelopen tientallen jaren al voor toen zij overschakelden naar een vorm van zogeheten marktsocialisme. Cuba lijkt nu ook de verliesgevende middelgrote staatsbedrijven te willen aanpakken.

Douche - en ligbaden in particuliere handen

‘Vandaag wordt bijna 95% van het nationaal product door de staat geproduceerd. Binnen 4 tot 5 jaar zal 40 tot 45% afkomstig zijn uit sectoren die niet tot de staat behoren,’ aldus Esteban Lazo Hernández, een oudgediende in de Cubaanse Communistische Partij en topideoloog. Hij zei dat groeiend particulier ondernemerschap en de daarbij behorende winsten noodzakelijk zijn om het lokaal bestuur in staat te stellen de doelmatigheid te bevorderen en met de omslag om te kunnen omgaan.

Middelgrote staatsbedrijven verdwijnen
In april vorig jaar nam de Cubaanse Communistische Partij een aantal voorstellen aan om de commando-economie gebaseerd op het voorbije Sovjetmodel, ingrijpend te veranderen. Het 311-tellende document riep de autoriteiten op steun te geven aan ‘ondernemingen met gemengd kapitaal, coöperaties van boeren die het recht krijgen braakliggende gronden te bewerken, en kleine werknemers-voor-eigen-rekening en ander vormen van ondernemerschap, die kunnen bijdragen aan de efficiëntie in de arbeid.’ De verandering moeten leiden tot een daling van het aantal werknemers in de staatssector met 1 miljoen of 20%, de afschaffing van allerlei staatssubsidies, beperking van sociale programma’s en meer autonomie voor staatsondernemingen.

Schoenpoetser

Echt onafhankelijk van de staat
‘De vraag is of deze ‘niet-statelijke’ productieve sector zal bestaan uit echte particuliere ondernemingen en coöperaties en hoe onafhankelijk van de staat deze coöperaties werkelijk  zijn,’ zegt een Westerse diplomaat in Havana. Sinds Castro president werd, is het aantal kleine ondernemers voor eigen rekening verdubbeld tot  300.000 en ongeveer 200.000 mensen hebben land van de staat gekregen om op kleine schaal landbouw te beoefenen. Kleine staatsbedrijven variërend van kapperszaken, schoonheidssalons, taxibedrijven en kleine cafetaria’s zijn al overgedragen aan de werknemers. Lokale economen zeggen dat een verandering zoals Lazo die ook op de Cubaanse televisie schilderde, de economische rol van de staat verder zal terugdringen. Want dan gaat het niet meer over kleine ingrepen en bedrijfjes als restaurants en hotels, maar om middelgrote bedrijven die als coöperaties functioneren en privé eigendom worden, zegt een lokale econoom wiens naam niet genoemd mag worden.

Bureaucraten vertragen
Sceptici vragen zich af hoe snel de centraal georganiseerde economie in Cuba een dergelijke radicale transformatie zal kunnen doormaken. ‘Een omslag van deze omvang in een korte tijd lijkt mij voor Cuba ongehoord, ’zegt William Messina, landbouwspecialist bij het Food and Resource Economics Department van de Universiteit in Florida. ‘Zelfs als Raúl een aantal van deze veranderingen zal invoeren die het land in deze richting doen bewegen, is er de weerstand van bureaucraten ( zeker in de landbouw) die het proces doen vertragen.’

Bron
* Marc Frank Reuters,  23  april  2012
Link
* Financial Post (Canada): ‘Het Cuba van nu is nauwelijks herkenbaar met dat van een jaar geleden,’ aldus Gregory Biniowsky, een consultant werkzaam in Havana, afkomstig uit British Columbia en werkzaam voor het juridisch adviesbureau Heenan Blaikie in Canada. 

Ruim 200 eethuisjes in particuliere handen

In de provincie Holguín worden – waarschijnlijk als een soort experiment – 200 eethuisjes door de staat overgedragen aan de werknemers, die daarvoor een pachtcontract tekenen. De Cubaanse landelijke media hebben geen mededeling gedaan van de overdracht in particuliere handen, aldus persbureau Reuters.

Cubaanse paladar of eethuisje

In de hoofdstad van deze provincie zijn bijna op elke straathoek kleine restaurantjes en eethuisjes met aansprekende namen gekomen, die de concurrentie aangaan met de verkooppunten die nog in handen van de staat zijn en die in plaats van een aansprekende naam slechts een nummer hebben. Osvaldo Santos Díaz, chef van de gastronomische staatssector in de provincie Holguín, zei onlangs tegen lokale media dat de verkopen in 2012 in elkaar zakten omdat er ‘211 verkooppunten zijn veranderd van staatsbedrijf in een particulier bedrijf.’

Proef
Landelijke media hebben het programma in Holguín niet gemeld waarschijnlijk omdat het nog een experiment is, dat zich bij succes over het hele land zal verspreiden. Het plan maakt deel uit van de hervormingen die door Raúl Castro zijn ingezet en waarbij enkele publieke diensten overgaan in particulier handen om zo de economie in Sovjetstijl te moderniseren. In de laatste maanden zijn duizenden kapperszaken, schoonheidssalons, reparatieplaatsen voor huishoudelijke artikelen, zaken van schoenenpoetsers en  timmerlieden door de staat overgedragen aan de werknemers, die een pachtcontract tekenden, aldus Reuters. In alle sectoren werden eerst experimenten uitgevoerd voordat de maatregel landelijk werd ingevoerd. Julio César Zayas, directeur van de gastronomische dienstverlening in het plaatsje Barajagua, gemeente Cueto bij Holguín, zegt dat de eethuisjes die tot nu toe aan de staat behoorden, worden uitgebaat door de werknemers, die belasting betalen en moeten concurreren met particuliere eethuizen die al langer bestaan. ‘Zeven ondernemingen zijn zo in het nieuwe systeem opgenomen.’

Van staatssteun naar belasting
Veel Cubanen klaagden de afgelopen jaren over de slechte kwaliteit van de dienstverlening in cafés en eethuizen van de staat. Het aanbod was beperkt, vaak omdat een deel van het voedsel dat de staat afleverde zoals broodjes ham, frisdranken, rum, pizza’s en koffie ‘verdwenen’ en op de zwarte markt terechtkwam. Bij eethuis El Paraíso / Het Paradijs staan rum, frisdrank, sigaretten en broodjes op de kaart. ‘Deze maatregel betekent ook dat de werknemers meer inkomsten hebben en dat de bediening van de klanten beter en het aanbod voor de consument uitgebreider is,’ zegt eigenaar Eusmar Gómez Rodríguez. ‘Nu kunnen we zelf zaken beslissen en het menu wijzigen en uitbreiden.’

Persoonlijke verantwoordelijkheid
Een Cubaanse econoom,  die niet met naam genoemd wil worden, merkt op dat de voormalige verkooppunten in handen van de staat, de staat ook verliezen opleverde. Bij de nieuwe aanpak vermindert bijvoorbeeld de diefstal van materiaal, meubilair en voorraden  omdat de werknemers een eigen belang in de zaak hebben en zij de Staat moeteb betalen in de vorm van belastingen. In Calle Real staat Cafetaria Nº1 in de buurt Pueblo Nuevo. De baas Lourdes Mulet zegt dat het nog niet duidelijk is welke bedrijven allemaal zullen overgaan naar het nieuwe particuliere systeem, maar hij hoopt dat zijn zaak er bij hoort. ‘Ik denk dat als ik me inspan, mijn inkomsten groter zullen zijn dan wat ik nu heb, alhoewel ik het niet zeker weet want dit heb ik nog nooit eerder moeten doen’, ‘zegt Mulet, die op dit moment 250 peso’s per maand verdient, ongeveer 10 dollar.

Bron
*  Tekst website  Cubaencuentro