De twee kanten van de gezondheidszorg in Cuba

November vorig jaar verbleef Maria de la Caridad in een van de beste ziekenhuizen van het land, in afwachting van een prothese voor haar knie. In het ziekenhuis gleed ze uit vanwege waterplassen in een van de gangen. Ze brak haar beide armen, is nu weer thuis maar er slechter aan toe dan eerst. Fernando Ravsberg vroeg zich op de website Cartas desde Cuba af hoe in een ziekenhuis met zulke hoge standaarden van professionaliteit en zulke moderne apparatuur patienten ten val komen omdat de ziekenhuisgangen niet worden schoongehouden.

Het is moeilijk om iemand die geen Cubaan is, uit te leggen waarom zo’n ziekenhuis met zulke hoge standaarden van professionaliteit een tekort heeft aan personeelsleden, die vuile borden ophalen of de vloeren voor orthopedische patiënten droog houden. Net zo min kun je geloven dat medewerkers van apotheken recepten vervalsen voor kinderen om die vervolgens via een illegaal netwerk in het geheim te verkopen, zoals de Cubaanse pers meedeelde. Hoe is het mogelijk dat er tekorten aan medicijnen bestaan en een zwarte markt, in een land waar wetenschappers in staat zijn nieuwe vaccines tegen kanker te ontwikkelen of medicijnen die voorkomen dat amputaties nodig zijn bij diabetispatiënten?

Lage lonen in de gezondheidsector raken vooral het schoonmaakpersoneel. Dat is een chronisch probleem.

Zwarte markt
In apotheken is het soms zo’n chaos dat je medicijnen zonder recept kunt kopen, zeker als je het personeel wat extra’s toestopt. Enkel met medicijnen voor kinderen gebeurt dit niet. Tijdens de crisis in de jaren negentig zag ik hoe iemand op de zwarte markt poedermelk aanbood aan een moeder met twee kleine kinderen. Zij vertelde er bij dat het topkwaliteit was en gestolen uit een school voor kinderen met een beperking. De moeder was geschokt en weigerde de poedermelk te kopen. Er zijn veel Cubanen als zij die de grenzen kennen, maar zelfs zij overschrijden die grens als hun zoon een astma-aanval heeft of hun grootvader een monitor nodig heeft om de hartslag te meten. Zij gaan op zoek naar de medicijnen die ze nodig hebben en ze betalen wat hen gevraagd wordt. De zwarte markt van de gezondheidszorg in Cuba is een levensgevaarlijke plaats. Wij herinneren ons hoe dertig patiënten in het psychiatrisch ziekenhuis van Havana overleden door honger en kou omdat de mensen die voor hen moesten zorgen, voedsel en lakens hadden gestolen en doorverkochten op de zwarte markt. We kunnen uren lang praten over het morele failliet van personen die een handeltje beginnen met de gezondheid van anderen als inzet. Maar we kunnen niet uitleggen hoe deze mensen die ooit jong waren en een roeping hadden om anderen te beschermen, een apotheker, een verpleger of een arts zo diep kunnen vallen. Een van de redenen is het chronisch tekort aan medicijnen en de bijzonder lage salarissen in deze sector. De combinatie van beide factoren leidt tot een zwarte markt waar we allemaal verantwoordelijk voor zijn, sommigen als verkopers en anderen als kopers.

Ziekenhuisgang met plassen op vloer

Loonstijgingen
Enkele jaren geleden beloofde de regering dat de lonen zouden stijgen in relatie met de stijging van de productiviteit. Vandaag zorgt de gezondheidssector voor 70% van de harde valuta in het land maar de lonen blijven laag, zeker in vergelijking met de stijging van de kosten van levensonderhoud. Werknemers in de gezondheid krijgen ook geen extraatjes zoals de mogelijkheid eigendommen te verwerven tegen kostprijs of belastingvrij een auto te importeren, nadat zij een internationale missie hebben voltooid. De waarheid is dat als de lonen van het medisch personeel niet stijgen, die van het schoonmaakpersoneel ook niet zullen verbeteren en zo kan het gebeuren dat patiënten een gratis stamcelbehandeling krijgen maar tegelijkertijd zullen struikelen vanwege waterplassen in gangen die niet worden schoongemaakt.

Stamceltransplantatie in een Cubaans ziekenhuis

Exodus
Veel schoonmakers en technici verlaten de gezondheidsector en zoeken een waardiger inkomen in de particuliere sector, dat wil zeggen een salaris dat hen in staat stelt het einde van de maand te halen zonder te stelen. In de officiële media wordt de particuliere sector aangewezen als schuldige aan deze exodus. Het echte probleem ligt in de stagnerende hervormingen en doordat de regering de enorme verdiensten in de gezondheidsector en de farmaceutische industrie gebruikt om de verlieslijdende staatsbedrijven te financieren. Er zijn immorele misdadigers op de zwarte markt maar de meeste mensen houden zich daar op om te kunnen voorzien in de basisbehoeften van hun gezinnen of worden ertoe gedwongen omdat de medicijnen die ze nodig hebben alleen illegaal verkrijgbaar zijn. Lessen over ideologisch bewustzijn zijn niet genoeg om het verlies aan waarden te stoppen. Het antwoord kan liggen in de wijze waarop José Martí tegen deze dingen aankeek, toe hij uitlegde dat ‘gegeven de menselijke natuur, men welvarend moet zijn om het goede te kunnen doen’.

Bron
* Fernando Ravsberg, website Havana Times, 25 januari 2018
Link
* De website Cubanismo publiceerde een artikel over 5 geneesmiddelen (o.a. ter afremming van Alzheimer en longkanker, tegen diabetische voetzweren en cholesterol en een medicijn tegen meningokokkenziekte ) door de Cubaanse biotechnologie-industrie ontwikkeld en wereldwijd bekend.