De winsten van het Cubaanse medische hulpprogramma (deel 1)

Cubaanse artsen die worden uitgezonden op internationale missies naar bijvoorbeeld Venezuela of Bolivia, zijn ontevreden over het feit dat ze een groot deel van hun salaris moeten afstaan aan de Cubaanse autoriteiten. Het Institute of War and Peace Reporting (IWPR), met o.a. een afdeling in Nederland, onderzocht in samenwerking met de website Diario de Cuba hoe de Cubaanse overheid op deze wijze aan meer buitenlandse deviezen komt. IWPR sprak in Trinidad en Tobago met artsen en verplegers die, hoewel direct betaald door de gastregering, de helft van hun salaris moesten storten op een rekening op naam van de leider van de medische brigade. Volgens de Cubaanse Minister van Volksgezondheid, Roberto Morales, werken er 54.000 Cubaanse artsen in meer dan 66 landen. In 2014 meldde de partijkrant Granma dat Cuba verwachtte 8.2 miljard dollar te ontvangen voor deze medische hulpprogramma’s in het buitenland en dat dit de belangrijkste bron is voor de buitenlandse deviezen.

Cubaanse artsen bij diploma-uitreiking

Cubanen die deel uitmaken van deze artsenbrigades genieten van hogere salarissen, een comfortabelere levensstijl en hebben toegang tot kwaliteitsgoederen. Maar tegelijkertijd moeten ze minstens 50% van hun inkomsten aan de regering in Havana afstaan, afhankelijk van de bepalingen die van toepassing zijn op de functie die ze vervullen. Hoewel deze bepaling niet in hun contract is vastgelegd zeiden de leden van de brigade bang te zijn dat ze bij niet betalen worden teruggestuurd of dat hun contract wordt opgeschort. ‘Ze zeggen ons dat het voor oncologische ziekenhuizen is. Het is economische steun’, zegt een arts van de brigade, die anoniem wil blijven uit angst voor represailles. ‘Als je niet 50% van je salaris bijdraagt, sturen ze je terug naar Cuba’, verzekert hij. Voor velen is dit systeem een gegeven en een voorwaarde om in het medische hulpprogramma van de Cubaanse regering te kunnen deelnemen. Een Cubaanse verpleger zegt dat het hem niet kon schelen wat er met de rest van het geld gebeurt. ‘Het kan me niet schelen. Ik kwam hier met een contract’, zei hij. ‘Als mijn contract bv. 4 peso’s aangeeft en ze mij 40 peso’s moeten betalen (in Trinidad en Tobago), interesseert de rest, die 36 peso’s, me niet. Ik wil die 4.’

Cubaanse arts in Barrio Adentro-programma in Venezuelal

Ingehouden of ‘vrijwillige’ betalingen
Een lid van zo’n Cubaanse medische brigade sprak met IWPR over haar ervaringen in Venezuela. Uit angst voor represailles vroeg zij haar naam niet te onthullen. Zij legde uit dat haar voor ondertekening van het contract in Cuba, is verteld dat haar salaris zou worden overgemaakt op een bankrekening en dat 70% van het bedrag door de Cubaanse autoriteiten zou worden ingehouden. Haar familie zou een deel van de 30% kunnen opnemen en de rest zou haar worden uitgekeerd bij terugkeer in Cuba. Uiteindelijk zou ze 20% van het salaris in handen krijgen in plaats van de 30%. Haar totale salaris zou 1.500 dollar per maand zijn. Iemand die ze slechts als ‘de Econoom’ kende en die de administratie van de medische brigade onder zijn hoede had gaf haar 130 dollar per maand voor de dagelijkse uitgaven. De resterende 1.370 dollar werden op een rekening gezet in CUC, de officiële Cubaanse munt die naast de normale peso in omgang en gekoppeld is aan de Amerikaanse dollar. Slechts 150 CUC van dat maandelijkse bedrag kwam op haar rekening in Cuba terecht. Haar familie kon over 50 CUC per maand beschikken en haar werd verteld dat ze de resterende 100 bij terugkeer naar huis zou ontvangen. Dit betekent dat ze 280 dollar per maand verdient en de regering 1220 dollar opstrijkt. Ze zei dat ze geen keus had en dat het in elk geval meer was dan ze in Cuba zou hebben verdiend.

Verschillen
De praktijk van de contracten verschilt van land tot land. In enkele gevallen regelt de regering van Cuba een en ander rechtstreeks met het gastland. In Brazilië bv. betalen de autoriteiten een vast bedrag aan de Cubaanse overheid en die bepaalt hoeveel de artsen krijgen. Dit werd in 2014 onthuld bij de desertie van dokter Ramona Matos Rodriguez. Zij stapte uit het programma Meer Artsen in Brazilië en vroeg politiek asiel aan bij de Amerikaanse ambassade daar. Zij zou bedrogen zijn over het salaris dat ze zou ontvangen. Ze zei dat de Cubaanse regering haar de helft van de 4.000 dollar per maand zou betalen, het bedrag dat de Braziliaanse regering voor elke arts betaalt. Volgens Ramona Matos Rodriguez was haar salaris echter maar een kwart, 400 dollar per maand in Brazilië en stond de rest, 600 dollar, op een bankrekening bij haar thuiskomst. Dit systeem van bilaterale overeenkomsten bestaat ook met andere landen. In een onderzoek kreeg de Portugese magazine Jornali toegang tot contracten ter waarde van 12 miljoen euro’s die Lissabon met Havana tekende voor medische diensten voor de periode van 6 jaar. De krant onthulde dat 80% van de salarissen van medisch personeel direct naar de Cubaanse regering ging.

‘Het is helemaal van hen’
In Trinidad en Tobago zijn meer dan 200 Cubaanse gezondheidswerkers gecontracteerd in het programma Compensatie voor Technische Hulp, een bilateraal akkoord dat sinds 2003 van kracht is. De regering van Trinidad en Tobago betaalt de salarissen direct uit aan de Cubaanse artsen, zoals ze met haar lokale werknemers doet. Rody Cervantes Silva, coördinator van de Brigade van Cubaanse Artsen in Trinidad en Tobago Juan Almeida Bosque, verzekerde dat er 52 artsen, 137 verpleegkundigen, 17 apothekers en 1 entomoloog in dat land werkzaam zijn. Naar verwachting zullen het er komende tijd meer dan 300 zijn. De coördinator van de brigade geeft toe dat er landen zijn waar de Cubaanse artsen een deel van hun salaris voor de Cubaanse regering afstaan. ‘Cuba is een arm derdewereldland dat vanzelfsprekend behoefte heeft aan onze hulp. Wie uit Cuba weggaat, doet dat met een door hem ondertekend contract en hij stemt er mee in bepaalde dingen te doen en het geld dat wordt verstuurd gaat naar sociale programma’s zoals de strijd tegen kanker bij kinderen, leukemie. Dat geld gaat naar het Ministerie van Volksgezondheid,’ aldus Cervantes Silva. Hij hamert er echter op dat de gezondheidsprofessionals in zijn team niets aan de regering betalen. ’Het geld is helemaal van hen’, zegt hij. Het komt voor in andere landen waar Cubaanse brigades zijn, ‘maar niet bij ons’, aldus Silva in een interview per telefoon. Deze verklaring werd door andere leden van de medische brigade tegengesproken.

Wél afstaan
Een arts van het ziekenhuis in Port of Spain verzekert IWPR dat toen men haar rekruteerde voor een programma van twee jaar, men haar duidelijk maakte dat maandelijks 50% van haar salaris aan de Cubaanse regering moest worden afgestaan. Leden van de staf gingen elke maand naar de plaatselijke bank om de helft van haar salaris op haar naam Cervantes Silva over te maken. ‘Er stond niets op schrift’, verklaart ze. ‘Er werd alleen verteld dat je dat moest betalen en dat als je niet betaalde men je zouden dwingen dat te doen of dat je naar Cuba zou worden teruggestuurd.’ De arts zei dat Cervantes Silva het geld controleerde en maandelijks een rapport opstelde over de betalingen. Elke arts die zijn bijdrage niet op tijd nakwam werd onder druk gezet om te betalen. Ook erkent ze dat in Trinidad en Tobago de medische professionals veel geld verdienen en dat er velen blij zijn aan het programma deel te kunnen nemen aangezien de arbeidsvoorwaarden en dienstroosters beter zijn dan die in Cuba. ‘Het kan me niet schelen 50% te moeten afstaan want dat is beter dan die 67 CUC die ze me in Cuba betalen. In Trinidad en Tobago wonen is erg duur maar er is van alles te krijgen.’

Link
* Website van de Medische Brigade uit Cuba in Trinidad & Tobago