Met coöperaties wil Cuba kapitalisme afremmen (1)

De voorzichtige hervormingen van de Cubaanse staatseconomie hebben geleid tot een explosie van particuliere initiatieven. Persbureau Reuters neemt ons mee naar de nachtclub Karabali in Havana. Ooit een ingedutte tent en eigendom van de staat, nu een coöperatie waar de 21 werknemers zes maanden geleden eigenaar van werden. De club kan nu rekenen op minstens 100 klanten per dag, maar moet de competitie aan met tientallen nachtgelegenheden, zowel van particulieren als van de staat.

Het Karabali cafe aan Calle 23

Zelfs op woensdag wanneer er alleen opgenomen muziek wordt gedraaid, is de club in Calle 23 in Vedado vol publiek dat danst op de rumba. En in de weekends is er livemuziek, vooral voor het Cubaanse publiek. Het gevoel eigenaar te zijn, heeft veel van de apathie weggenomen die de staatsbedrijven in Cuba kenmerkten; de leden van de coöperatie zijn optimistisch. Hun club leeft, hun salarissen zijn verdrievoudigd en zij krijgen een deel van de winst. ‘We hebben nu meer het gevoel dat de zaak van ons is,’ zegt Heydell Alom, die al elf jaar de bar beheerde in de club. ‘Hier steelt niemand. Deze plek is ons gezamenlijk eigendom. We zijn afhankelijk van wat we zelf voor elkaar spelen zonder problemen van de overheid.’

Duizenden coöperaties meer
Cubaanse autoriteiten willen steeds vaker staatsbedrijven veranderen in coöperaties en men stimuleert particuliere ondernemingen hetzelfde te doen. Er zijn er nu 450 opgericht in het laatste jaar en er liggen plannen voor nog duizenden bedrijven meer.
Het plan dateert van de marktgeoriënteerde hervormingen die president Raúl Castro aankondigde toen hij in 2008 het roer overnam van zijn zieke broer Fidel. Terwijl Raúl Castro zegt dat zijn hervormingen bijdragen aan de versterking van het Cubaanse socialisme, hebben zij sinds 2010 geleid tot het ontstaan van duizenden particuliere initiatieven, variërend van restaurants tot reparatiewerkplaatsen voor elektronische apparaten en winkels voor kinderkleding.

Restaurante Torre del Marfil

Grootschalige operatie
Minder bekend zijn de coöperaties, maar ze maken deel uit van poging van de regering het evenwicht te behouden omdat honderdduizenden werknemers in de staatsbedrijven van de loonlijst moeten verdwijnen en men tegelijkertijd de groei van het kapitalisme wil afremmen. In veel gevallen geeft men de voorkeur aan coöperaties waar elke werknemer een aandeel in het bedrijf heeft, terwijl in particuliere bedrijven eigenaren winst maken gebaseerd op het werk van de werknemers die ze in dienst hebben. Zoals de meeste Cubaanse hervormingen is de beweging om meer coöperaties op te richten, begonnen net experimenten die worden uitgebreid als ze succesvol blijken. Voorstanders zien er een manier in om het vrije ondernemerschap toe te staan zoals andere communistische regeringen deden en zo de onvermijdelijke verschillen in inkomen wat konden temperen. ‘Dit model verschilt van dat in China en Vietnam,’ zegt een Cubaanse econoom gespecialiseerd in coöperaties. ‘We hebben het voordeel geleerd te hebben van hun ervaringen.’ In geen enkel ander land heeft men geprobeerd op zo’n grote schaal staatsbedrijven te veranderen in coöperaties, aldus de econoom die anoniem wil blijven want zonder toestemming mag hij niet met journalisten spreken. De coöperaties omvatten restaurants, cafés, midden- en kleinbedrijven die produceren voor de markt, bouwondernemingen, kleermakerijen, meubelmakerijen, busbedrijven, autowasserijen,fietsreparatiewerkplaatsen, computers, schoonheidssalons, nachtclubs en zelf dealers van exotische vogels, zijn tegenwoordig coöperaties. Zij opereren los van staatsinstellingen en staatsbedrijven en hun prijzen zijn in de meeste gevallen gebaseerd op de prijzen op de markt. Sommige bloeien en anderen hebben moeten ervaren wat het betekent in een competitieve markt te opereren.

Divina Pastora Restaurant bij fort El Morro

Het Divina Pastora restaurant is gelegen vlak bij het historische Fort El Morro, een attractie voor toeristen die er een schitterend uitzicht hebben over de Baai van Havana. ’s Middags vullen de tafeltjes zich met busladingen vol toeristen die het fort bezochten, maar ’s avonds is dat anders. Op een zaterdagavond waren er nauwelijks gasten ondanks de schitterende week. Geen van de leden van de coöperaties heeft plannen gemaakt om de winsten te vergroten, vertelt een jonge werkneemster, die op gasten wacht. Het restaurant was tot vorig jaar een staatsbedrijf dat vervolgens werd gesloten en heropend als coöperatie, maar de nieuwe staf kreeg geen kans om eigen leidinggevenden te kiezen. ‘Hoe kunnen wij de administrateur kiezen die ook degenen was die ons inhuurde,’ zegt de vrouw die ook weigert haar naam te noemen en aangeeft dat de man al leidinggevend was toen het een staatsrestaurant was.

Driemaal het gemiddelde loon
Karabali, aan de andere kant van de Baai van Havana, is een duidelijk succes. De club ligt op een schitterende plek waar duizenden jongeren passeren als ze flaneren richting zee op Calle 23 waar ook de Copelia-ijstent en Hotel Hilton liggen. De 21 leden van de coöperatie willen de Karabali renoveren, te beginnen bij de cafetaria die door de staat enorm verwaarloosd is. ‘Als de cafetaria klaar is moeten we ons geld investeren in verdere verbeteringen,’ zegt barman Altom. Ieder lid van de coöperatie verdient 750 peso’s ($31) per maand, driemaal de 250 peso’s die ze kregen toen de staat eigenaar was. Elke drie maanden delen zij de winst. Ariel Rodriguez, de boekhouder van de coöperatie, merkt op: ‘We zijn nu vrij van alle geregel van de staat. Deze plek is van ons. Niemand van buiten vertelt ons wat goed en wat slecht is, wanneer en hoe we de lonen uitbetalen, welke artiest we inhuren of wie degenen is die bij ons de reparaties doet en de verbouw.’

Bron
* Persbureau Reuters . Marc Frank en Rosa Tania Vldes, 14 april 2014