Filmmakers op de bres voor auteur Leonardo Padura

‘Wie niet bereid is om te spreken over het Noord-Amerikaanse imperialisme, zou een voorzichtige stilte in acht moeten nemen voor hij een mening geeft over de Cubaanse werkelijkheid,’ aldus luidt de reactie van de Argentijnse socioloog en politicoloog Atilio Borón op de kritische uitspraken die de Cubaanse schrijver Padura in de Argentijnse krant La Nación (4 mei 2014) deed over de stand van de Cubaanse journalistiek. Regimegezinde media in Cuba namen de kritiek gretig over wat weer leidde tot sympathiebetuigingen van Cubaanse filmmakers waaronder die van Juan Carlos Tabío, de maker van de Wachtrij en Fresa y Chocolate. Tabío hekelt de ingesleten gewoonte in Cuba bij pers en in de wereld van de kunst ‘eerst enkele standaardzinnen tegen het imperialisme en de blokkade uit te spreken’ voordat een filmmaker of schrijver kritiek mag uiten.

Filmmaker Juan Carlos Tabio

Filmmaker Juan Carlos Tabío vraagt zich af of ‘de nostalgie, de ontgoocheling en de verloren illusies’ producten zijn van ‘het imperialisme’. (…) ‘Werden zij veroorzaakt door het imperialisme en de blokkade of door de onbeweeglijkheid en de absurde beperkingen die onze geliefde bureaucratie in de afgelopen jaren vanuit de top op ons heeft doen nederdalen.’En hij voegt er aan toe: ‘En moet elke keer wanneer men in een krantenartikel, een roman of in een film op kritische wijze reflecteert over onze actuele werkelijkheid’ (…) ‘moet men dan eerste beginnen met de standaardzinnen over het imperialisme en de blokkade?’

Fresa y Chocolate van Juan Carlos Tabio

Macht en intellectuelen
Volgens Juan Carlos Tabío zijn de ‘nostalgie, de ontgoocheling en de verloren gegane illusies van Mario Conde*, evenals die van andere hoofdpersonen uit onze vertelkunst, theater en hedendaagse film’, ook de emoties van andere Cubanen. ‘De gewone Cubaan, hoewel medische zorg en onderwijs hem verzekerd zijn, kan niet rondkomen met zijn salaris, niet alleen om het einde van de maand te bereiken, maar zelfs aan het begin van de maand ziet hij (en zien wij) geen licht aan het einde van de tunnel,’ schrijft Tabío, op de filmweblog Cine Cubano, la pupila insomne.

Eenzijdig?
Hij gaat ook in op andere kritiek op Padura zoals die van de dichter en essayist Guillermo Rodríguez Rivera, die zei zich ‘ongemakkelijk te voelen met het zeer eenzijdige interview’ dat Padura aan La Nación gaf. Tabio wijst op intellectuelen als Alberti, Majakovski, Bertolt Brecht, Paul Eluard en Roque Dalton die ook ‘geen militanten waren met machtsposities’. Geen van hen was dat ‘behalve Majakovksi die aan het einde van zijn leven een officialistische dichter was en zich met en kogel het leven zou benemen.’ Volgens de filmmaker is het noodzakelijk dat ‘in een context zoals de Cubaanse waar alle media onder directe controle van de partij staan, het noodzakelijk is dat er ook onafhankelijke journalisten bestaan, onafhankelijk van de waarheid.’ (..) ‘Kunstenaar en schrijver moeten per definitie onafhankelijk zijn en als ze dat niet zijn worden ze oficialistas, dat wil zeggen functionarissen’.

Guantanamera (1995), een film over de Speciale Periode. De film zou eerder uit de bioscopen verdwenen zijn door kritiek van Fidel Castro

Militantie
Leonardo Padura sprak in het interview met La Nación over de journalistiek in Cuba die altijd ondergeschikt wordt gemaakt aan de militantie. ‘Ze slurpen je op. De militant gehoorzaamt de Partij. De Partij beslist en is de baas. Zo verdwijnt vervolgens de journalist.‘ En Padura constateert dat Cuba ‘eenvoudigweg een land is waar één partij aan de macht is, met een topleider die op zijn beurt voorzitter is van de Staatsraad en de Raad van Ministers en de regering’. Vorig jaar ontving Padura de Nationale Literatuurprijs van Cuba.

Linken
* Het interview met Padura in La Nación
*  De Argentijnse socioloog Atilio Borón over het interview met Padura
* Bijval voor Padura op de filmweblog Cine Cuba van de Cubaanse filmmaker Juan Carlos Tabio en Arturo Arango
* Guillermo Rodríguez Rivera publiceert op de website La Jiribilla (Kunstenaarsbond) zijn bezwaren tegen het interview in Padura, la literatura, el compromiso. De website Cubadebate nam deze kritiek over. 

Noot
* Mario Conde is de hoofdcommissaris die een hoofdrol speelt in de politieromans van Padura.