Yoani Sánchez: De twee helften van Raúl Castro

Journaliste en blogger Yoani Sánchez ontdekt twee kanten aan het optreden van de Cubaanse leider Raúl Castro. Die traden duidelijk aan het licht tijdens het bezoek dat Castro kortgeleden aan Europa bracht en toen de gast was van Putin, maar ook van paus Franciscus. Hij toonde er zijn diplomatieke en gematigde kant. Binnenskamers moet hij het imago behouden van de ‘stoere, krachtige man met gebalde vuist zonder enige spoor van zwakte.’ Het is niet toevallig, aldus Sánchez, dat het Cubaanse journaal en de partijkrant Granma de opmerkingen van Raúl Castro in Rome over zijn mogelijke terugkeer naar het geloof niet heeft gepubliceerd. Hier volgt haar volledige tekst.

Raúl Castro kwam aan in het nieuwe vaderland van Italo Calvino* en net als de burggraaf in diens boek landde hij, in tweeën verscheurd, met twee helften. Hij kwam uit een warm bad van soldaten en wapentuig in het defilé op het Rode Plein in Moskou waar hij zich presenteerde als de nostalgische communist die goede herinneringen koestert aan de ‘glorieuze dagen’ van de Sovjet Unie. In Rome kwam hij echter aan met zijn andere helft op de voorgrond. In het Vaticaan werd hij weer de man die was opgeleid in een jezuïetenklooster en hij bekende zelfs aan paus Franciscus dat hij wel eens bereid zou kunnen zijn weer naar de kerk terug te keren en weer te gaan bidden.

Berichtgeving
Afgelopen zondag zijn de twee tegengestelde en niet met elkaar te verzoenen onderdelen van Raúl Castro weer naar Cuba teruggekeerd, naar een land dat gefragmenteerd is tussen de snelheid waarmee verwachtingen worden gevoed en het trage verloop van de werkelijkheid. De officiële media maakten slechts gewag van de tocht van een van de delen van de leider, dat van het voortdurend engagement met en de omhelzing van de kameraden in het Kremlin. Van de ontmoeting met de paus vermeldden ze echter nauwelijks de dankwoorden voor diens bemiddeling tussen Cuba en de VS, begeleid door de aankondiging van het komende bezoek van de paus aan het eiland.

Raúl Castro met zijn nieuwe lievelingsshirt, aldus de Cubaans-Braziliaanse cartoonist Simanca

Geloof
Waarom vermeldden het belangrijke televisiejournaal noch de partijkrant Granma de opmerkingen van Raúl Castro over een mogelijke terugkeer naar het geloof niet? Omdat dat niet naar de mensen hier geventileerd moet worden en alleen aan buitenlands publiek moet worden getoond. Binnenskamers, binnen de grenzen van de natie, moet hij het imago behouden van de stoere, krachtige man met gebalde vuist zonder enig spoor van zwakte. In Cuba is hij niet bereid zijn gematigde, noch zijn diplomatieke kant te laten zien, waarmee hij zo gepronkt heeft tijdens zijn reis. Hier wil hij duidelijk laten zien wie er de baas is en bekrachtigen dat er geen ruimte is voor andersdenkenden of oppositie.

Marxisme-Leninisme
Om nog meer tegenstrijdigheid aan de zaak toe te voegen publiceerde Fidel Castro tijdens de reis in het buitenland van de president enkele ‘reflecties’ die de keuze voor het marxistisch-leninisme nog eens onderstreepten. Hij brak een lans voor een atheïstische en materialistische ideologie, vlak voordat zijn jongere broer door de opvolger van Petrus zou worden ontvangen. Het was geen toevallige, in een onbewaakt moment geschreven tekst. Hij was bedoeld om de teugels aan te halen van die reformistische kant die Raúl Castro zou laten zien aan de democratische regeringen. De Comandante en jefe vond het ook nodig de grens af te bakenen van de hervormingen in Cuba, die zich tot nu toe schuchter op economisch gebied hebben toegespitst zonder uitbreiding naar politieke veranderingen.

Intolerante deel
Zoals in het verhaal van Italo Calvino is het erg moeilijk voor de twee delen van Raúl Castro om zonder botsingen te kunnen samenleven. De paus, de president van Frankrijk, Barack Obama en nog anderen hebben de hand geschud van de politicus die zegt bereid te zijn tot de dialoog. Zij zien echter niet hoe er op Cubaanse bodem wordt geleefd met dat intolerante deel van Castro. Onder die Raúl Castro wordt de onderdrukking van dissidenten gewettigd, belaagt en bespiedt de Staatsveiligheid de activisten en waagt het grootste deel van de bevolking het niet hardop kritiek te uiten op het systeem.

Tweespalt
Welke van de twee helften zal de boventoon gaan voeren? Een Raúl Castro die terugkeert naar het katholieke geloof, een integrale hervorming van het land aanstuurt en gaat spreken met zijn interne oppositie of die andere, van de onverzoenlijke militair die de politieke haat aanwakkert en de belangen van zijn familieclan boven de noden van de natie stelt? Er zal een moment komen dat hij niet zal kunnen volharden in een dergelijke tweespalt. In het laatste deel van het boek van de beroemde Italiaans-Cubaanse schrijver worden de twee helften van de hoofdpersoon met elkaar verenigd en leven ze samen in harmonie na de poging tot vernietiging. In het Cubaanse geval zou dat het meest nefaste van de variabelen kunnen zijn. Een Raúl Castro die zijn goede houding naar buiten en zijn autoritaire houding naar binnen blijft handhaven zou een zeer somber scenario voor de toekomst blijken te zijn.

Bron
* Yoani Sánchez, 14ymedio, 11 mei 2015
* Noot vertaler: Italo Calvino werd geboren in Santiago de las Vegas, Cuba 1913 en overleed in Siena, Italië, 1985. Het betreffende werk draagt de titel: Las dos mitades del vizconder oftewel De gespleten burggraaf.

NB. Afgelopen weekend werden voor de achtste opeenvolgende maal leden van de Mensenrechtengroep Damas de Blanco gearresteerd. Na het verlaten van de mis werden 53 vrouwen en 25 activisten in Havana gearresteerd.