José Conrado is pastoor van de kerk van San Francisco de Paula in Trinidad. Conrado is een van de weinige priesters die openlijk kritiek uiten op het regime. Hij kwam daarbij niet alleen in botsing met het Castroregime maar ook met de leiding van de katholieke kerk in Cuba. Hij was recent in Miami voor de presentatie van zijn boek Sueños y pesadillas de un cura en Cuba / Dromen en schrikbeelden van een pastoor in Cuba. Volgens José Conrado heeft de kerk in Cuba ‘niet veel mogelijkheden om hulp te bieden omdat de ruimtes die de regering ter beschikking stelt heel klein zijn en omdat de Cubaanse kerk arm is’. Ook is hij van mening dat de katholieke kerk in Cuba ‘meer lef moet tonen’ in het spreken over mensenrechten.

José Conrado Rodríguez
Hoe ziet u de Cubaanse realiteit?
‘Cuba verkeert in een immense crisis, materieel, economisch, politiek en wat betreft leiderschap. Het is de crisis van een model dat niet meer voldoet en dat niet in staat is de problemen van het land op te lossen, maar onder deze realiteit gaat een diepe geestelijke en morele crisis schuil. Dat is de wortel van die andere crisis. Wat we nu meemaken is niet plotseling ontstaan, maar is het resultaat van ingrijpende beleids- en gedragslijnen die het land naar deze impasse hebben geleid. De onderdrukking in Cuba van de vrijheid en van het godsdienstig bewustzijn gedurende vele jaren heeft de crisis uitgelokt waarin het land is ondergedompeld. Die is het gevolg van de angst die gezaaid is, en die in de botten van de mensen is gaan zitten, in hun intiemste en meest persoonlijke wezen.’
Als u uw stem blijft verheffen binnen Cuba, waarom denkt u dan dat de Cubaanse regering u toestaat te komen en te gaan, missen op te dragen en u zelfs vrij door het land te bewegen?
‘Als je eenmaal een bepaalde publieke en internationale bekendheid hebt, zijn de maatregelen die de repressieve instellingen treffen, anders van aard. Vanwege het feit dat ik pastoor ben, trouw aan mijn overtuigingen en aan mijn pastoraal werk zorgen ze ervoor dat ze van mij geen probleem met de kerk maken. Ik doe niets verkeerds. In geen enkel land ter wereld is het verboden om mensen te bezoeken, bruggen te slaan en de dialoog te bevorderen. Ook is het de realiteit dat iedereen altijd uit Cuba kan vertrekken die het geld voor een paspoort heeft en een visum voor het ontvangende land.’
Voelt u dat u onder toezicht staat van of gevolgd wordt door de Staatsveiligheid?
‘Zeker. In Trinidad is mijn voordeur het grootste openbaar urinoir, bijvoorbeeld. Ik heb dat al vaak aan de kaak gesteld, ook in preken, maar niemand doet er iets aan. Mannen maken hun gulp open en voor het oog van de hele wereld urineren ze tegen de deur van de kerk. Er zijn ook vrouwen die dat doen. Dat is beschamend. Het is geen toeval dat we het al zo vaak aan de kaak hebben gesteld en dat het blijft gebeuren.’
Trinidad is een toeristische trekpleister, maar u kent ook haar armere kant. Hoe is dat deel van die stad die niet voorkomt in de reisgidsen en wat heeft de kerk gedaan om de armoede te verlichten?
‘De kerk heeft niet veel mogelijkheden om hulp te bieden omdat de ruimtes die de regering ter beschikking stelt heel klein zijn en omdat de Cubaanse kerk arm is. De mensen vergissen zich in de kerk omdat ze geeft, maar de realiteit is dat ze geeft van haar armoede. Wanneer de kerk helpt, is dat omdat iemand van buiten het land iets heeft gedoneerd of omdat de gelovigen in Cuba zelf in staat zijn te delen van hun armoede. Het is een grootse prestatie van de Cubaanse kerk dat ze zo veel mensen helpt met zo weinig middelen.’
‘De programma’s van de parochie worden onderhouden dankzij mijn salaris en de donaties van gelovigen. De armoede in de steden is groot, maar die op het platteland nog groter. In de parochie geven we maaltijden aan een groep van ongeveer twintig kinderen die op hun schooltje geen middageten krijgen, maar orkaan Irma heeft het dak van de kerk eraf geblazen. Een deel van het geld uit de verkoop van het boek Sueños y pesadillas de un cura en Cuba is bestemd om deze ruimte te herstellen en een ander deel is voor de slachtoffers van de orkaan in Ciego de Ávila.’
‘We doen wat we kunnen om de mensen te helpen, maar de dienst van het geloof bij een volk zonder hoop is de belangrijkste dienst die we kunnen bieden. Dat is de missie van de kerk.’

Foto: José Conrado Rodríguez (midden) bij de presentatie van zijn boek in het Museo Americano de la Diáspora Cubana/ Amerikaans Museum van de Cubaanse Diaspora vergezeld door Manuel Salvat en Myriam Márquez. (14ymedio)
U hebt vanuit de kerk de diplomatieke dooi tussen Cuba en de VS meegemaakt. Vindt u dat er door de kerkelijke leiders te veel bemoeienis was met dit onderwerp? Hoe ziet u de actuele de relatie tussen Cuba en de VS?
‘De kerk deed wat zij moest doen – ik verwijs naar paus Franciscus. Zonder twijfel bespeur ik een belangrijke breuklijn: het was een akkoord tussen de top van de Cubaanse regering, de kerk en de VS, maar de oplossingen die Cuba nodig heeft, zijn fundamenteler. Als wij als natie een heling tot stand moeten brengen, moeten we dat doen met alle Cubanen, niet alleen de machthebbers. Om die reden is elk akkoord dat alleen de hogere kringen betreft een ontoereikend akkoord.’
‘In Cuba was iedereen enthousiast en hoopvol gestemd over de weg die president Obama insloeg, maar de regering van de VS zwichtte en zwichtte zonder eisen te stellen. Dat is niet de goede manier van onderhandelen. Mensenrechten gaan ieder mens aan en het is niet een onderwerp om aan voorbij te gaan in onderhandelingen met Cuba. Dit verdrag tussen Cuba en de VS bereikte niet wat het moest bereiken.’
Veel mensen hebben kritiek op het stilzwijgen van de Cubaanse kerktop ten aanzien van onderwerpen als de schending van mensenrechten op het eiland.
‘Ik heb zelf bij diverse gelegenheden gezegd dat stilzwijgen geïnterpreteerd kan worden als medeplichtig zwijgen, maar het zou erg onrechtvaardig zijn om niet te herinneren aan de vele keren dat de katholieke kerk haar stem heeft verheven om te waarschuwen voor gevaar. Als we denken aan het pastoraal schrijven El amor todo lo espera/De liefde waarop iedereen hoopt, of de brieven van de bisschoppen bij het begin van de Revolutie en de documenten van de Encuentro Nacional Eclesial Cubano/Nationale Cubaanse Kerkelijke Ontmoeting, in 1986 kunnen we een veel objectievere afweging maken van de rol van de kerk in de geschiedenis van het land.’
‘Normaal gesproken doet niemand verslag van de preken door priesters en bisschoppen, waarin er ook kritiek is, maar dat blijft niet bij woorden. We hebben meer engagement met de daad dan met het woord. Ik geloof dat er veel onrecht is, maar vooral ook onwetendheid onder hen die zeggen dat de kerk zwijgt.’
Hoeveel is er nog te doen voor de Cubaanse kerk in de begeleiding van de mensen?
‘We zijn in stilte onze weg gegaan, dag na dag, in het vertrouwen van de christelijke bevolking die zij aan zij leefde met het Cubaanse volk en zijn leed ondervond, zijn behoeften deelde en getuigde van de aanwezigheid van God te midden van het volk. De kerk moet vooruit kijken en dat moet het legaat zijn van de Cubaanse kerk.’
‘De kerk loopt het risico van de zelfgenoegzaamheid waarover paus Franciscus veel spreekt, van een doel op zich te worden. Alsof het alleen maar nodig is dat de kerken steeds machtiger en talrijker worden, maar wij beseffen heel goed dat het niet dát is waardoor we de roeping van de kerk kunnen realiseren.’
‘In deze zin heeft de Cubaanse kerk een voorsprong: ze bevindt zich al langs de zijlijn, maar ze moet meer lef tonen. God roept ons met een bepaald doel en de kerk is geroepen om te dienen, dat is haar roeping: de behoeftigen dienen, hen die zich vervolgd voelen en hen die vermorzeld zijn.’

Conrado presenteerde zijn boek in de kerk van de Ermita de la Caridad/Kapel van de Barmhartigheid in Miami. Hij droeg er zijn boek op aan de Virgen de la Caridad del Cobre/Maagd van Barmhartigheid van El Cobre. Dit bedevaartsoord bij Santiago de Cuba trekt vele duizenden pelgrims per jaar. Foto: René Kerkhoven
Welk leiderschap heeft Cuba nodig om uit de crisis te geraken?
‘Leiderschapstijlen heb je in soorten en maten, bijvoorbeeld die van Fidel Castro, die alle macht in één hand hield en hem weghaalde bij individuen. Er zijn andere leiderschapstijlen, zoals die van Mandela, die geen scheidslijnen trok onder de bevolking, omdat hij begreep dat de ware vrijheid en de beste manier van leider zijn ligt in vergeving en erkenning van de ander.’
‘Ik geloof dat het leiderschap dat Cuba nodig heeft er een is waarin de leider zijn macht ontkent zodat de mensen leren vrij te zijn en met zijn allen en in dienst van allen een vaderland op te bouwen dat voortkomt uit participatie en verantwoordelijkheid ten aanzien van het gezamenlijk welzijn.’
Hoe ziet u de vervanging van Jaime Ortega als kerkelijk leider van het aartsbisdom Havana?
‘Het is nog erg vroeg om die vraag te beantwoorden, maar zoals ik de nieuwe aartsbisschop van Havana ken, namelijk als een diepgelovig man met een heel grote betrokkenheid bij het evangelie, ben ik ervan overtuigd dat zijn aanwezigheid in het aartsbisdom de bevolking van de hoofdstad zeer ten goede zal komen.’
Wat vindt u ervan dat de evangelische kerken steeds meer terrein winnen in Cuba?
‘Als Christus terrein wint in Cuba, winnen we allemaal. Als iemand zich werkelijk tot christen bekeert, verheugt ons dat, of hij nou katholiek of protestant is. Zij die zich geen christen voelen zijn mensen die vanwege hun overtuigingen de weg van de barmhartigheid verlaten. Ik zie in Cuba vooral veel begrip en liefde tussen katholieken en protestanten. Maar zelden reageren mensen agressief tegen een ander geloof.’
Bron
* Mario J. Pentón, website 14ymedio, 4 november 2017