Het netwerk dat de Castro’s weefden (deel 2)

Het schaakbord is sinds 2006 steeds aan veranderingen onderhevig, het jaar waarin Fidel Castro aftrad vanwege ziekte en Raúl Castro tot 2008 tijdelijk de macht overnam. De laatste introduceerde economische veranderingen gebaseerd op zijn ervaringen met ondernemerschap van het leger. Dat voegde nieuwe elementen toe aan de machtscirkels aan de top, maar er kwamen ook oude gezichten voor terug. Raúl Castro had sinds de affaire Ochoa zijn invloed al uitgebreid van het leger naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De zuiveringen daar hadden geleid tot lege plaatsen die Raúl Castro opvulde met hoge legerfunctionarissen. Dat bood hem de kans om tussen 2006 en 2008 praktische het apparaat van steun aan zijn broer te vernietigen. Niet alleen verdween de zogeheten Grupo de Apoyo del Comandante en Jefe / Steungroep ter Ondersteuning van de Opperbevelhebber. Maar ook José Luis Rodríguez García, Minister van Economische Zaken en Planning, verdween van het toneel en werd vervangen door Marino Murillo Jorge, de zogenaamde Tsaar van de hervormingen, voorheen minister van Economie en Binnenlandse Handel.

Otto Rivero

Maar er verdwijnen ook andere spelers zoals Otto Rivero, voorman van de massale mobilisatiecampagne Batalla de Ideas / Ideeenstrijd. Rivero kon daarbij rekenen op volledige steun van Fidel Castro die alle middelen vrijmaakte voor deze campagne. Rivero werd echter beschuldigd van ‘gebrek aan loyaliteit’ en verdween van het politiek toneel, slachtoffer van de machtstrijd in het regeringsapparaat en de Cubaanse Communistische Partij , die daarmee aan het licht kwam.

Alejandro Castro Espín begroet president Obama tijdens zijn bezoek aan Cuba in maart 2016

Economische veranderingen
Van de veranderingen die door Raúl Castro zijn doorgevoerd, waren velen gericht op de ontwikkeling van een ander economisch model. Het stond diametraal tegenover het economisch model van zijn broer en sloot aan bij economische experimenten van de strijdkrachten, gecentreerd in de GAESA-groep onder leiding van Alejandro Castro Espín die tevoren chef was van Departement 50 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (MININT), belast met corruptiezaken en economische delicten. Het was zowel een strategische als riskante positie die hem in de gelegenheid stelde alle vertrouwelijke dossiers over de belangrijke spelers in politiek en economie in Cuba te kunnen raadplegen.

Echte macht
Tegen deze achtergrond kunnen we ook de benoeming tot Minister van Defensie van divisiegeneraal Julio Casas Regueiro zien. Die ging gepaard met een verdere onderwerping van staatsinstellingen en een hoofdrol voor het huidige Departement van Defensie en Nationale Veiligheid met een vertegenwoordiger in elk ministerie die boven de minister staat. Dat is een controlestructuur die niet bestond tijdens de regering van Fidel Castro en die vanaf 2011 steeds zichtbaarder wordt als de eerste stappen naar normalisatie van de betrekkingen met de Verenigde Staten gezet worden. Bedenk dat Alejandro Castro Espín in november 2012 in een interview in Rusia Today al de vrijheid neemt te spreken over de mogelijkheid van een dialoog met de Verenigde Staten. In zijn eigen woorden, een dialoog ‘die er zal komen’. Het is ook een interview waarin hij, met verwijzing naar de Verenigde Staten,  een machtsschema lijkt te beschrijven dat zich al in Cuba aan het vormen was: ‘Besluiten komen van ver, van de mensen die uiteindelijk de echte macht in de VS bezitten. Dat wil zeggen, de politieke klasse en de klasse van de ondernemers zijn degenen die werkelijk de capaciteit tot beslissen hebben, uitgaande van hun economische macht,’ zegt Castro Espín.

Bron
* Publicatie van onderzoeksjournalist Ulises Fernández. Op de website Cubanet, 2 januari 2018

Link
* Zie ook op deze Cubaweblog, 6 maart 2017: Hoe Fidel’s kroonprins Otto Rivero in ongenade viel, 6 maart 2017

Hoe Fidel’s kroonprins Otto Rivero in ongenade viel

Otto Rivero (1958) was in de beginjaren van deze eeuw de onbetwiste leider van de machtige politieke beweging Batalla de Ideas (Ideeënstrijd). Hij werd op 2 maart 2009 plotseling afgezet nadat Raúl Castro president van Cuba was geworden. De voormalige leider van de communistische jeugd is op dit moment regisseur van de Covarrubiaszaal van het Nationaal Theater in Havana, enkele tientallen meters verwijderd van het Plein van de Revolutie. Bescheiden beweegt Rivero zich door het gebouw en degenen die zich zijn glorietijd niet herinneren, kunnen zich niet indenken dat deze rustige functionaris ooit een van de machtigste mannen van Cuba was.

Otto Rivero en Fidel Castro

Achter zijn gereserveerde verschijning verbergt zich iemand die ooit de financiën beheerde van een superministerie met ongekende bevoegdheden, dat ontstond tijdens de campagne die Cuba voerde voor de terugkeer uit de VS van het gevluchte kind Elián González. Een superminister met medewerkers die eigenmachtig konden tanken bij willekeurig elk benzinestation, airco-apparaten uitdeelde en gewelddadige acties tegen dissidenten en hun gezinnen organiseerde. Op 2 maart 2009 kwam er een einde aan met een kort bericht in de partijkrant Granma. De Staatsraad had besloten ‘compañero Otto Rivero Torres te bevrijden van zijn verantwoordelijkheid als vicevoorzitter van de Raad van Ministers’. Een formulering die  voor de kenners van het officiële jargon, duidt op het in ongenade vallen van Rivero.

Felipe Pérez Roque (links) en Carlos Lage werden ook in maart 2009 afgezet

Elitegroep Fidel
Het terugtrekken van Rivero uit de Castroclan nam een aanvang op het moment dat Fidel Castro in 2006 wegens gezondheidsproblemen zijn werkzaamheden neerlegde en werd opgevolgd door Raúl Castro. De voormalige secretaris-generaal van de Unie van Jonge Communisten had deel uitgemaakt van de Grupo de Coördinación y Apoyo del Comandante en Jefe/Groep tot Steun aan El Comandante, een elitegroep van jeugdige, fanatieke en toegewijde volgelingen van Fidel Castro. Om hun ideologische zuiverheid werd deze groep ook wel de Taliban genoemd. Ze was de motor achter de succesvolle campagne om bootvluchteling Elián González uit Miami terug naar Cuba te halen. Maar Raúl besloot deze informele groep te zuiveren. Tegelijkertijd verdwenen ook vicepresident Carlos Lage en de Minister van Buitenlandse Zaken, Felipe Pérez Roque van het politiek toneel. Rivero bleef een publieke mediacampagne bespaard.

Ondervragingen
Getuigen uit de omgeving van Rivero vertellen hoe deze na zijn afzetting, door een hel ging. Hij zat gevangen in de gevreesde barakken van Villa Marista, de gevangenis van de Staatsveiligheid in Havana. Hij werd beschuldigd van deelname aan en het toestaan van een enorme zwendel van fondsen, die bestemd waren voor de activiteiten van Ideeënstrijd. De verliezen liepen in de miljoenen op een moment dat de olie uit Venezuela nog alle ruimte bood voor financiële excessen. Politierechercheurs benadrukten zijn gebrek aan controle over het project en het toestaan dat fondsen werden verkwist voor luxe-uitgaven, buitenlandse reizen en giften. Een deel van de gestolen goederen circuleerde op de zwarte markt zoals wit-rood-blauwe overhemden, koelkasten uit China en airco’s. ‘Hij werd keer op keer ondervraagd en ging er psychisch onderdoor’, zegt een familielid tegen een medewerker van 14ymedio. ‘Toen hij thuiskwam leek hij een zombie en kon geen woord meer uitspreken. Zijn mentale toestand verslechterde zo ernstig dat hij een zelfmoordpoging deed, maar ‘zelfs dat ging fout’, aldus een nabij familielid. Het gezin van de voormalige vicepresident verviel in armoede. Hun auto met chauffeur werd hen afgenomen en er kwam een einde aan de leveranties van luxe levensmiddelen. Als straf werd Rivero te werk gesteld tussen de machines en de inkt van de drukkerij Friedrich Engels. Maar het zou weken duren voor hij voor de eerste maal naar zijn werk ging. Hij  verscheen er als een ander mens, die zwijgend en met gebogen hoofd door de fabriek liep.

Zwijgen
Rivero sprak niet over zijn verleden en beantwoordde geen vragen. Iedere poging van anderen die het verleden ter sprake brachten, stootte op een muur van stilte. Hij vertoonde een lichte tik als de namen vielen van politieke hoofdpersonen uit zijn verleden. Zijn collega’s spreken over iemand die leek ‘een psychiatrische behandeling’ te hebben ondergaan. Van de zelfverzekerdheid van de man die ooit zijn gehoor bevelen toeschreeuwde, was niets over. ‘Hij is voorzichtig en waakt er voor op te vallen’, zegt een zanger die veel voorstellingen organiseerde in de Covarrubiaszaal waar Rivero nu werkt. ‘Hij is fysiek veranderd en de mensen die met hem te maken krijgen, herkennen hem niet,’ aldus de kunstenaar die anoniem wil blijven.

Rivero met Fidel Castro tijdens een actie tegen premier Aznar van Spanje

Bliksemcarrière
Tot hij in ongenade viel, verliep zijn carrière zeer succesvol. Op 38-jarige leeftijd werd hij benoemd tot viceminister van de Raad van Ministers (2004 – 2009) en daarvoor was hij 7 jaar voorzitter van de Communistische Jeugdbeweging UJC, de jongste voorzitter ooit. Hij studeerde af in economie en werd volksvertegenwoordiger in de Asamblea Nacional del Poder Popular. Hij klom op in de macht en werd uiteindelijk de rechterhand van Fidel Castro. Op het 7^e congres van de UJC, noemde Fidel Castro Rivero zijn team ‘het voorhoedeleger, de elitetroepen van de Revolutie’. Deze voorhoede speelde een hoofdrol bij de ontwikkeling van de Ideeënstrijd / Batalla de Ideas. Hij betrok een luxe appartement aan de hoek van Calle 23 y B in het centrum van de stad en beleefde er zijn gloriedagen als veelbelovend leider. Vier jaar later was met de komst van Raúl Castro zijn droom voorbij. In het gebouw is – welk een wrede ironie – nu de Algemene Rekenkamer gevestigd. Het lemma Otto Rivero met zijn biografische gegevens, is inmiddels verwijderd uit de Ecured-pagina’s op internet, een soort Wikipedia in Cuba, gecontroleerd door de staat. De meeste Cubanen zijn deze jonge leider vergeten en weten niet van zijn bestaan. Maar dicht bij de gebouwen van de Staatsraad waar hij ooit deel van uitmaakte, in een theaterzaal met gedempt licht, draagt een grijs geworden medewerker het lot van de afgezette leider.

Bron
* Zunilada Mata, website 14ymedio, 2 maart 2017

Link
* Minister Pérez Roque en anderen onverwacht vervangen. Zie bericht op deze website van 2 maart 2009.