De armoede van de Cubaanse literatuur

Op 1 februari werd de 27ste Internationale Boekenbeurs van Havana geopend. Duizenden Cubanen trekken dan naar het fort San Carlos de la Cabaña, het Spaanse koloniale fort met spectaculair uitzicht over de stad. Zij grijpen de kans om aan goedkope boeken uit Cuba en de rest van de wereld te geraken. De beurs loopt tot mei en heeft tot doel het lezen op het hele eiland te bevorderen. Nick Caistor beschreef in Times Literary Supplement de stand van de Cubaanse literatuur.

Bezoekers aan de boekenbeurs vorig jaar

Dit jaar is China eregast van de boekenbeurs waar meer dan 300 schrijvers (de grote meerderheid Cubaans) uit meer dan dertig landen het woord voeren. Vorig jaar was Canada eregast en waren bekende auteurs als Margaret Atwood (die Cuba vaker bezocht om er de tropische vogeltjes te bestuderen) en de Braziliaanse priester en schrijver Frei Betto onder de gasten. Toch zijn op het eiland maar weinig hedendaagse buitenlandse schrijvers bekend en zijn hun boeken zelden beschikbaar. Edities in het Engels uit de Verenigde Staten of Europa zijn veel te duur voor gewone Cubanen, en er zijn geen diensten zoals Amazon voor online aankopen. Het Cubaanse staatsinstituut Cubano del Libro is veel meer geïnteresseerd in het uitgeven van goedkope edities van Cubaanse boeken en klassieken uit het socialistisch realisme uit de Sovjet-Unie en elders.

Boekwinkel La Moderna Poesia

Boekwinkels
De verscheidenheid aan boeken die op de Boekenbeurs van Havana wordt aangeboden, onderstreept vooral het gebrek aan keuzes in het algemeen. Vóór de revolutie van 1959 onder leiding van Fidel Castro, was Calle Obispo in het centrum van het oude Havana een bloeiende straat, met veel boekhandels die niet alleen werken uit Cuba, maar ook uit de rest van Latijns-Amerika, samen met import uit onder andere de Verenigde Staten en Frankrijk, verkochten. Tegenwoordig is het markante art-deco-gebouw uit de jaren dertig van de vorige eeuw, waarin de boekenwinkel Moderna Poesía is gehuisvest, architectonisch interessanter dan alle werken die er verkocht worden. ‘Veel ruimte, weinig boeken’, zegt een lokale schrijver. En banden met bijna altijd de gedrukte toespraken van Castro, van de 19e eeuwse Cubaanse onafhankelijkheidsheld José Martí, of de werken van Ernesto ‘Che’ Guevara, domineren.

Tweedehands
Naast Moderna Poesía en een of twee andere even schaars beklante boekhandels, moeten Cubaanse lezers zich verlaten op tweedehands kopieën van de boekenmarkten. Sinds de mogelijkheid bestaat om je als kleine zelfstandige te vestigen als boekverkoper, is het aanbod groter geworden. Maar de concurrentie is ook gegroeid en voedsel en kleding zijn voor gewone Cubanen, die onder zeer moeilijke economische omstandigheden proberen te overleven, nu eenmaal belangrijker.

Onafhankelijke bibliotheken
In Havana en enkele andere steden is er ook een netwerk van ‘onafhankelijke bibliotheken’, meestal opgezet in particuliere woningen, vaak van leerkrachten of gepensioneerden. Deze onofficiële bibliotheken bieden een ruimere keuze aan internationale en Cubaanse literatuur. Maar zij hebben de afgelopen jaren geleden onder de repressie van het regime. Bovendien behoren de oprichters van deze bibliotheken vaak tot de hoogopgeleide Cubanen uit de middenklasse die hebben geprofiteerd van de nieuwe mogelijkheden om het eiland te verlaten, op weg naar Miami of elders.

Simone dee Beauvoir en Jean Paul Sartre in gesprek met Che Guevara

Jaren zestig
De periode van de jaren zestig ligt ver achter ons, toen vooruitstrevende intellectuelen uit de hele wereld naar Cuba reisden om zich te laven aan de ontluikende revolutie. Ook is de tijd van de debatten voorbij, waarbij Fidel Castro zijn uit schrijvers bestaande gehoor voorhield dat ‘binnen de Revolutie alles, maar buiten de Revolutie niets’ mogelijk was. De Cubaanse staat controleert nog steeds wat wel en wat niet wordt gepubliceerd via het Instituto Cubano del Libro / Cubaans Instituut van het Boek en de Unie van Schrijvers en Kunstenaars, UNEAC. Officieel geaccepteerde auteurs als Miguel Barnet (auteur van de belangrijke roman Cimarron verhaal van de weggelopen slaaf (1968), in Nederland verschenen bij In de Knipscheer, en tegenwoordig voorzitter van de UNEAC), de romancier en huidige Minister van Cultuur, Abel Prieto en de dichter Nancy Morejon hebben geen moeite met publiceren en kunnen volop naar het buitenland reizen om hun werk te promoten.

Nieuwe generatie

Verscheen in 2002 in Nederland bij uitgever Vassallucci

Jongere auteurs met een alternatieve kijk op de plaats van de literatuur in Cuba, hebben echter meer problemen. Zij richten zich meer op fictie en zijn buiten Cuba vaak beter bekend dan thuis. Dit geldt voor Pedro Juan Gutiérrez, wiens Dirty Havana Trilogy ons doet kennismaken met de brutale en wellustige aspecten van het leven in de Cubaanse hoofdstad; seks en geweld spelen er een hoofdrol in en de cynische protagonisten geloven nog slechts in overleven tegen elke prijs. Leonardo Padura heeft een gelijkaardige directe aanpak. Hij is een van de weinige auteurs die zowel op het eiland als in het buitenland bekend zijn. Hij is erin geslaagd om de censuur te ontwijken en een reeks politieromans te publiceren met in de hoofdrol de gedesillusioneerde en hardvochtige ex-politie-agent Mario Conde. Hij zegt van zichzelf ‘een privédetective te zijn op een eiland waar geen detectives zijn en niets privé is’.

In 2005 verscheen bij Uitgeverij Elmar van Padura Maskers .

Padura verkent de duistere kant van het dagelijks leven, soms gedoogd door stilzwijgende officiële erkenning, soms geheel verborgen voor het oog. Tot verrassing van velen kreeg Padura in 2012 de Nationale Prijs voor Literatuur. Hij woont in Cuba en lijkt onverstoord  door te schrijven. ‘Mensen denken dat wat ik zeg, de maat is van alles  wat in Cuba wel of niet gezegd kan worden’, zei hij in een interview met Jon Lee Anderson van de New Yorker. Padura woont zijn hele leven in Cuba. Hij en Gutiérrez betreuren niet alleen het feit dat hun werk in eigen land weinig bekend is en weinig wordt gelezen, maar ook dat door de belemmeringen en ideologische dwang die sinds de revolutie plaatsvond, lezers zijn afgesneden van trends en stromingen in de literatuur in de rest van de wereld.

Science-fiction auteur José Miguel Sánchez Gómez, beter bekend als Yoss, heavy metalzanger.

Science Fiction
Science fiction is een geliefd genre onder Cubaanse auteurs. De overleden Agustín de Rojas was in de jaren negentig een pionier op dit gebied. Hij werd geïnspireerd door voorbeelden uit de Sovjet-Unie die de distopieën van de toekomst beschreven. Het sciencefictiongenre is overgenomen door een jongere generatie die alle moeite deed om iets te scheppen buiten het strakke en gesanctioneerde terrein van de officiële Cubaanse literatuur. Een van hen is José Miguel Sánchez Gómez, beter bekend als Yoss, de zanger van een heavy metalgroep. Twee van zijn boeken zijn in het Engels vertaald, namelijk A Planet for Rent en Super Extra Grande, uitgegeven bij Restless Books. Sciencefiction is voor hem ‘de literatuur van de consequenties, het biedt je de gelegenheid de veranderingen te evalueren die door onze activiteiten worden veroorzaakt. (…) Soms denk ik dat sciencefiction de enige verhaaltrant is die in staat is de absurditeit van heden accuraat te beschrijven.’

Guillermo Cabrera Infante

Bloei
De bloei van de literatuur die de revolutie ons beloofde, heeft nooit plaatsgevonden. Volgens een uitgeweken schrijver heeft de helft van de Cubanen nog nooit een boek geopend en is het literatuuronderwijs armoedig en bekrompen. De grote  roman over de revolutie is nooit geschreven tenzij deze is opgeborgen in een bureaulade. En schrijvers uit de periode van voor de revolutie zoals José Lezama Lima en Virgilio Piñera worden nu gerehabiliteerd en ons als voorbeeld voorgehouden. Tot nu  toe is het meest bezielde literaire werk uit de afgelopen zestig jaren dat van Guillermo Cabrera Infante en Reinaldo Arenas. Beiden ontvluchtten het eiland en het lijkt er niet op dat zij spoedig gehuldigd zullen worden als kampioenen van de Cubaanse literatuur.

Bron
* Nick Caistor, Times Literary Supplement, 30 januari 2018.
Caistor is auteur en vertaler. Zijn recentste boek is Buenos Aires: A cultural guide, 2014

Cuba: pretpark waar iedereen naar toe wil

De veiligheidsadviseur van het Witte Huis, Ben Rhodes, sluit een ontmoeting tussen president Obama en oud-president Fidel Castro uit. Rhodes speelt achter de schermen een hoofdrol bij het aanstaande bezoek van de Amerikaanse president aan Cuba. Ter voorbereiding van dit bezoek op 21 en 22 maart aanstaande, treft u de komende dagen artikelen aan waarin dit historische bezoek vanuit diverse gezichtspunten wordt belicht. Hier komt de Cubaanse schrijver van (politie)romans Leonardo Padura aan het woord. Hij zegt: ‘Elke bijdrage aan het wegnemen van spanningen is positief’.
======================================================================

Leonardo Padura en de cover van zijn laatste roman die handelt over de dood van Trotski

De Cubaanse auteur Leonardo Padura beoordeelt het aanstaande bezoek aan Cuba van Barack Obama, de president van de Verenigde Staten, als positief en hij denkt dat het voor de relatie tussen beide landen, die altijd ‘erg traumatisch’ is geweest, een ‘keerpunt’  betekent. ‘We maken een heel bijzonder moment mee: Obama komt, de Rolling Stones komen, er komt een honkbalteam, Chanel komt…  Het is hier veranderd in een soort pretpark waar iedereen naar toe wil’, zegt Padura schertsend in uitspraken tegen persbureau EFE in Havana. De auteur van El hombre que amaba a los perros, een roman over Trotzki, zegt dat het nieuws van de komst van Obama, gepland voor 21 en 22 maart van dit jaar, hem heeft verrast en dat hij het verwelkomt als een ‘heel goede zaak’. ‘Ik denk dat we elke bijdrage aan het wegnemen van spanningen, aan het bevorderen van toenadering, aan meer begrip en uiteindelijk aan een beter leven voor de Cubanen, moeten verwelkomen als positief’, zegt hij stellig.

Jorge Perugorría (met blauw shirt) speelt de rol van politiecommissaris Mario Conde in de televisieserie die Paduro schreef.

Hij voegt eraan toe dat het bezoek van de president van de Verenigde Staten aan Cuba ‘een keerpunt betekent. De relatie tussen de Verenigde Staten en Cuba is altijd erg traumatisch geweest en als men dit trauma overwint en de weg inslaat naar feitelijke normalisatie van de betrekkingen, zal dat voor de hele wereld profijtelijk zijn, en in het bijzonder voor ons, de Cubanen’. Leonardo Padura nam in februari jl. in Havana deel aan de Jueves Culturales, een door de Spaanse ambassade in Cuba opgezet cultureel programma, dat bij die gelegenheid gehouden werd naar aanleiding van het 25-jarig jubileum van Padura’s creatie Mario Conde, de hoofdpersoon in zijn politieromans.
Behalve Padura zat ook de acteur Jorge Perugorría in het programma. Hij speelt de rol van Mario Conde in de film en de televisieserie Las cuatro estaciones die dit jaar uitkomen onder regie van de Spaanse cineast Félix Viscarret. Zoals Perugorría tegen EFE zei, heeft het bezoek van Obama ‘bij de Cubanen een soort toekomstverwachting gewekt’ en hij heeft er vertrouwen in dat door het bezoek de betrekkingen tussen beide landen zullen veranderen en blijvend zullen verbeteren.

Wederzijds begrip

Ondertussen is even buiten Havana de bouw van het podium voor het concert van de Rolling Stones op 25 maart a.s. begonnen

‘Ik dacht dat ik dat (het bezoek van de president van de Verenigde Staten) nooit zou meemaken. Toch is het sneller gegaan dan we ons konden voorstellen. Sinds de legendarische verklaring van 17 december 2014 is er zoveel gebeurd, en zo snel. Obama komt en ik vind het geweldig dat dit plaatsvindt en dat beide landen deze weg inslaan van wederzijds begrip en genormaliseerde betrekkingen’, verklaart Jorge Perugorría.

Bron
* Diario de Cuba, 26 februari 2016

Link
* Schrijver Leonardo Padura: geen handige rakker of opportunist, verscheen op 1 augustus 2015 op deze Cubaweblog

Schrijver Leonardo Padura: Geen handige rakker of opportunist

De Cubaanse verteller, essayist en journalist Leonardo Padura (Mantilla, 1955) zal in oktober in Oviedo uit handen van koning Felipe VI de Prijs der Letteren Prinses van Asturias 2015 in ontvangst nemen. De auteur van de sagen van detective Mario Conde zal een diploma, een sculptuur van Joan Miró, het wapenschild van de Stichting Prinses van Asturias en 50.000 euro’s ontvangen. Hij werd op 26 juni j.l. telefonisch geïnterviewd door de website Diario de Cuba. Citaat: ‘Het regiem heeft me nergens mee geholpen, het weinige dat ik heb, heb ik aan mijn boeken te danken’, aldus de winnaar van de Prijs der Letteren Prinses van Asturias die er soms van wordt beschuldigd vrij kritiekloos tegenover het regime te staan.

‘Meer dan alle onderscheidingen en financiële bijdragen die ik ontving, is mijn voldoening gebaseerd op de erkenning die de Cubaanse literatuur ontvangt. Ik weet niet wie me heeft voorgedragen, het is geen wedstrijd waarbij iemand een werk presenteert en al dan niet kan winnen: hier beslist een comité van 21 personen wie de erkenning zal krijgen. Ik benadruk dat het een beloning voor de cultuur van mijn land is’, becommentarieerde de auteur van de succesvolle historische roman Ketters, gepubliceerd door Tusquets in 2013 vanuit Havana.

Een Nederlandse vertaling van Padura’s roman verscheen in 1995 met de titel Maskers

Men zegt dat u een handige opportunist bent die zich vakkundig in de ruimten van de Cubaanse kunst beweegt, zigzaggend langs de grenzen van wat het castrisme toestaat om dit aan de wereld te laten zien als voorbeeld van tolerantie. Wat vindt u daarvan?
Leonardo Padura: Ik ben slechts een schrijver die dagelijks meer dan 10 uur werkt. Literatuur schrijven geeft veel verwarring, ik ben nooit overtuigd van wat ik doe. Het weinige dat ik heb dank ik aan mijn boeken. Het regiem heeft me niets gegeven. Maar het kan me niet veel schelen als de meningen over mij politiek getint zijn. Geen opportunist en geen handige rakker. Ik heb nauwelijks contact met de culturele autoriteiten in Cuba. In 2012 kreeg ik de Nationale Literatuurprijs en mij werd daarvoor niets gevraagd. Dat zou ik niet geaccepteerd hebben. Wij Cubanen hebben niet geleerd tolerant te zijn. Ik verdedig de vrijheid dat iedereen het recht moet hebben zijn ideeën te uiten en ik respecteer de ander die niet zo denkt als ik. De politieke polarisatie heeft ons nogal onverdraagzaam gemaakt. Er is een kwaal die ons achtervolgt: wij accepteren niet het succes van de buurman. Toen ik in de jaren ’90 Mario Bauzá (Afro-Cubaanse jazzvirtuoos die in 1993 in de VS overleed, red.) in New York interviewde, zei hij iets heel betekenisvols: ‘Ik heb Chano Pozo aangeraden Cuba te verlaten, de congaspeler met heel veel vijanden in Havana, in de religieuze Afrocubaanse kringen door zijn virtuositeit als vertolker; de afgunst was overal om hem heen. Zijn succes werd Chano nooit vergeven.’ Ik woon in Cuba want ik schrijf over Cuba. Mijn bekendste personage Mario Conde (de politiedetective in de misdaadromans van Padura, red) zou niet in een andere omgeving kunnen vertoeven dan die van de nachten en omgeving van Havana.

Omslag van Padura’s boek waarin Trotski een rol speelt

Hoe werd door de Cubaanse autoriteiten ‘De man die van honden hield’ ontvangen?
 Achterdochtig. Ik kreeg er de Kritiekprijs voor. De meest kritische roman die het best voor mij de Cubaanse realiteit weergeeft. De roman van mijn leven, is onopgemerkt voorbijgegaan. Een tijd geleden werd de film Terugkeer naar Ithaca, gebaseerd op dat boek van de Franse regisseur Laurent Cantet, gecensureerd in de programmering van het Filmfestival in Havana. Maanden later zagen ze zich verplicht hem toch te vertonen. Vanzelfsprekend valt bij veel stalinisten in de koepel van de Cubaanse macht die reconstructie van het leven van Trotski en Mercader in De man die van honden hield niet in de smaak.

Drie visies, drie literaire ruimtes: de sage van Mario Conde, De roman van mijn leven en de kritieke punten in de geschiedenis (De man die van honden hield en Ketters).  Waar voelt Padura zich het best bij thuis?
Het zijn drie manieren om mijn obsessies weer te geven, mijn manier om Cuba en de echo’s van de recente geschiedenis over de gevoeligheden van de Cubaanse situatie te overdenken. Ik blijf bij De roman van mijn leven, misschien wel mijn meest hartverscheurende en autobiografische boek waarin ik een revisie doe van het morele verval van mijn generatie en haar frustraties, minieme overwinningen en mislukkingen. Het is een roman die niet het geluk heeft gehad van De man die van honden hield, in meer dan 10 talen vertaald, verfilmd en goed ontvangen door de critici. Ik beweeg me in het narratieve, het interview en het essay. Ik zou zeggen dat Conde erg populair is. De roman van mijn leven is meer persoonlijk en mijn strooptochten in historische thema’s worden in Europa goed ontvangen. Ik keer vaak terug naar Mario Conde, hij wacht altijd op me ondanks mijn uitstapjes naar andere gebieden, ik houd van zijn trouw en ik blijf hem exploiteren: hij heeft veel van mij weg in zijn melancholie en zijn teleurstellingen. In Mexico circuleert Wat zou moeten gebeuren, de verhalen die eindelijk in een bundel verzameld zijn. Er zit een nostalgische lading in. Krijgers die terugkeren uit Angola, eenzamen op zoek naar genegenheid, dansafspraken en steeds dat niet mis te verstane aroma van Havana.

Ja, ik bundel voor het eerst mijn verhalen. Ik ben niet zo’n goede verteller. Steeds als ik op het idee van een verhaal kom, komt het al opzetten in de vorm van een roman van 300 pagina’s. Laten we zeggen dat ze een soort persoonlijke bloemlezing zijn: ik reviseerde al die losse verhalen in tijdschriften en andere publicaties en gaf ze aan mijn uitgever na een strenge selectie. Ze vormen samen een blik op erg persoonlijke momenten van een Cuba dat erg veranderd is. De muziek gaat alle kanten op in die bladen, vooral de bolero en zijn droevige akkoorden waarin het gebroken hart, verraad en verdriet het thema vormen. Ik ben blij dat ze in Mexico circuleren waar ik erg trouwe lezers heb.

Bent u in Mexico op de Internationale Boekenbeurs van Guadalajara in 2015?
Zeker. Ik houd erg van tequila, Mexicaans eten en van mijn vrienden. Ik zal de verhalenbundel presenteren en er exemplaren signeren. Ik ga er landgenoten ontmoeten die daar geworteld zijn. Ik bewonder de Mexicaanse literatuur en kan niet ophouden die gigant Juan Rulfo te lezen.

Wat vindt u van de veranderingen op het eiland?
Sommige zijn cosmetisch. Maar de vrijheid om te reizen is een kardinale verandering van een verbod dat de Cubanen gedurende meer dan 50 jaar in hun territorium gevangen hield. De toegang tot winkelcentra en het kunnen kopen van artikelen die vroeger ondenkbaar waren; een abonnement voor een mobieltje te kunnen aanschaffen; de opening, zij het nog miniem, naar de hervorming van de privé-handel. Er is ook een kloof ontstaan: er zijn heel rijke en heel arme mensen. Wij zijn niet meer zo gelijk: de Cubaanse burgermaatschappij is dynamischer. We moeten zien of het regiem in staat is zich om te vormen bij de internationale uitdagingen die het het hoofd zal moeten bieden in de onderhandelingen met de VS en toetreding tot de Organisatie van Amerikaanse Staten OAS. De voornaamste uitdaging voor de Cubaanse burgermaatschappij is respect voor de mensenrechten te verwerven die zo vaak door het regiem zijn geschonden.

Link
* Overzicht van de politieromans van Padura
* Engelstalig interview met Padura, 14 oktober 2014 – Leonardo Padura Fuentes is de schrijver van een tiental romans die in 18 talen werden gepubliceerd. Zijn roman De man die hield van de honden (2009) werd een bestseller, maar is niet in het Nederlands vertaald. Padura  woont en schrijft in Cuba.

Privébioscopen onmiddellijk dicht

De Cubaanse socialistische regering zal de als paddenstoelen uit de grond omhoog geschoten privé-bioscoopjes sluiten. Privaat georganiseerde filmvoorstellingen worden met onmiddellijke ingang verboden, luidde het zaterdag in de verklaring die in het partijblad Granma gepubliceerd werd. Het gaat vooral om het populaire aanbod van 3D-voorstellingen. In de hoofdstad Havana is dat tot een florerende handel van kleine ondernemingen uitgegroeid. De voorstellingen worden in vaak rudimentair uitgeruste privé-zaaltjes of cafés georganiseerd. Verder worden ook privé-zalen met videospelletjes gesloten. Dit soort dienstbetoon is niet toegelaten, luidt het.

Het theater 3D Mania in Havana

Onder president Raúl Castro kunnen de laatste jaren vele beroepen vrij uitgeoefend worden. Eind jaren zestig had revolutieleider Fidel Castro de hele economie in staatshanden genomen. Inmiddels kunnen op het socialistische eiland in de Caraïben meer dan 200 bedrijvigheden privé uitgeoefend worden. Op dit moment werken ongeveer 436.000 Cubanen in de particuliere sector. Vooral beroepen voor handwerkers profiteren van de open koers. Die ontwikkeling draagt echter bij tot de groeiende kloof tussen arm en rijk. Terwijl kleine ondernemers privé geld mogen verdienen, moeten ambtenaren in de staatssector – het grootste deel van de bevolking – met maandlonen van gemiddeld  20 euro genoegen nemen. De Cubaanse romanschrijver Leonardo Padura reageerde op het verbod en zei dat ‘de grote verliezer van dit commerciële spelletje de gewone Cubaan is.’ De gebruikte technologie voor deze kleine zaaltjes is niet in Cuba te koop, maar wordt door vrienden en familieleden van Cubanen in het buitenland voor een gemiddeld bedrag van 3.000 dollar verkocht.

Nog een privécinema in de Cubaanse hoofdstad

Tegenslag voor bezoekers en eigenaren
Sommige Cubanen zagen de sluiting volgens de BBC al aankomen. Medewerkers van het ministerie van Cultuur beklaagden zich onlangs over de banaliteit en frivoliteit van de veelal Amerikaanse films die werden getoond in de bioscopen. Toch hoopten veel eilandbewoners dat de overheid niet zou overgaan tot het dichtgooien van de ondernemingen, maar met andere maatregelen zou komen. De particuliere bioscopen waren uitgegroeid tot een populair alternatief voor de vaak slecht onderhouden bioscopen van de staat, waar doorgaans geen Hollywoodfilms te zien zijn. De inwoners reageren verrast. ‘Het is begrijpelijk dat de jeugd dit nodig heeft, mijn kinderen gaan er ook naar toe’, reageert een verbaasde Cubaan. ‘Ze sluiten is als de evolutie een halt toe roepen.’ ‘Dat kan toch niet? Het gaat om entertainment voor de jeugd, het is gezond en leuk! Ik begrijp het niet’, zegt ook een ontgoochelde tiener. Maar ook voor de uitbaters is deze onverwachte beslissing een streep door de rekening. “Volgens wat ik in de krant gelezen heb, hebben we geen andere keuze dan de deuren te sluiten”, zegt de eigenaar van een 3D-cinema. “Dat is een klap, want we hebben hierin geïnvesteerd en hiervoor mensen aangenomen. Nu staat iedereen werkloos op straat.’ De regering ontkent dat de sluiting van de zaken betekent dat de privatiseringen op het eiland worden teruggedraaid. Het dichtgooien van de bedrijven zou slechts een poging zijn om de private sector discipline bij te brengen. ‘We gaan door met het vernieuwen van ons economisch model’, beloofde de regering in een schriftelijke verklaring.

Link
* Perbureau Associated Press (31 oktober 2013) beschreef de bezoekers, de eigenaren van de 3D theaters en de omgeving waarin de films worden vertoond: Communist Cuba’s new private industry: 3D theaters
* De verklaring (Spaanstalig) van de Raad van Ministers, Granma 2 november 2013

Cubaanse intellectuelen willen publiek debat

In een debat georganiseerd door het katholieke weekblad Espacio Laical, heeft de Cubaanse schrijver Leonardo Padura de nieuwe Cubaanse wetgeving omschreven als ‘een van de oneerlijkste ter wereld’. Een groep schrijvers en academici wil dat president Raúl Castro de burgers raadpleegt over komende veranderingen. De al ingevoerde veranderingen werden van kracht via decreten en zonder debat, aldus de vijf intellectuelen die niet behoren tot de Cubaanse dissidentie. Padura won dit jaar de Prijs van de Nationale Cubaanse Letterkunde.

Arturo Arange

De schrijver Arturo Arango zei: ‘Men moet mogelijkheden openen voor een werkelijke, niet fictieve controle door de bevolking’ (….) ‘over de wijze waarop met de rijkdommen van de staat wordt omgegaan’. De antropoloog Dimitri Prieto pleitte voor een ‘verbreding van het publieke debat en de vrijheid om opvattingen te ventileren.’ De hervormingen van Raúl Castro zijn opgenomen in de 300 zogeheten lineamientos/ richtlijnen aangenomen op het Zesde Partijcongres in april 2012. Maar deze richtlijnen zijn algemene uitgangspunten en de concrete uitwerking staat te lezen in de decreten die de regering zonder debat publiceert.

50% belasting
Padura wees op de nieuwe belastingwetgeving van januari jl.: ‘Het gaat om een wet die de meest onrechtvaardige ter wereld is want als je 50.000 peso’s in een jaar verdient, of 2500 CUC’s, moet je meer dan 50% aan belasting betaling.’ Padura wees er op dat veel ondernemers-nieuwe-stijl / cuentapropistas – waarvan Cuba er nu 400.000 telt –  daar niets van afweten en ‘aan het eind van het jaar overkomt hen een tsunami.’ De politicoloog Hiram Hernández onderstreepte dat ‘wil je de veranderingen ondersteunen dan moet het publieke debat ook veel uiteenlopende meningen bieden. In onze Republiek bestaat geen controle door de burgers.’

Jorge Luis Acanda

Einde decreten
De filosoof Jorge Luis Acanda zei dat het noodzakelijk is voor een efficiënte Cubaanse economie ‘de burgers de gemeenschappelijke leiding toe te vertrouwen van alle collectieve belangen.’  Acanda (59) is geschiedenis docent marxisme aan de Universiteit van Havana; Dimitri Prieto (41) is onderzoeker van het Instituto de Antropología en heeft een blog met sociale thema’s; Hiram Hernández (39) is docent politieke theorie aan de Universiteit van Havana en Arturo Arango (58) is essayist en tekstschrijver aan de internationale filmschool Escuela Internacional de Cine y Televisión.

Hoewel Raúl Castro zich keerde tegen allerlei ‘geheimzinnigdoenerij’ zijn de hervormingen uitgewerkt door een officiele commissie, geleid door vicepresident  Marino Murillo en door generaal Leonardo Andollo.

Zomer aan de Malecón

Zonder publiek debat werden zij van kracht. Padura benadrukte dat ‘de politiek van geheimzinnigdoenerij van officiele zijde over de toekomst van het land en de burgers’ beëindigd moet worden. Een dag eerder schreef de politiek analist Jorge Gómez Barata, een oud-medewerker van het Departement voor de Partij-ideologie op internet: ‘Hoelang kunnen we nog doorgaan met een werkwijze die om de discretie te redden,  de sociale participatie onmogelijk maakt?’.

Bron
* Diario de Cuba
Link
* De teksten 15 pagina’s behorende bij La intelectualidad Cubana ante los cambios actuales

Padura wijst op het ‘heilzame effect’ van de Speciale Periode

Een van de bekendste Cubaanse schrijvers Leonardo Padura zei donderdag dat de economische crisis die Cuba doormaakte in de jaren negentig ook ‘heilzame effecten’ heeft gehad. De Speciale Periode begon in 1990 nadat in Oost-Europa het communisme was ingestort en de Russen besloten de omvangrijke hulp aan Cuba te stoppen. Padura en de auteur Gutiérrez namen op de Spaanse ambassade in Havana deel aan een gesprek over de Cubaanse literatuur. Bijna 200 personen woonden deze bijeenkomst bij, onder wie veel Cubaanse intellectuelen en buitenlandse diplomaten.

Leonardo Padura

Padura erkende dat deze periode ’de Cubaanse lezer had getroffen die er door achterop geraakt was op het gebied van de wereldliteratuur en de Cubaanse literatuur vanwege de geringe economische mogelijkheden om boeken te drukken.’ Maar de periode especial had weliswaar ‘een traumatisch effect’ op het eiland, maar leverde ook een heilzaam effect  op, voor de Cubaanse literatuur’, aldus de auteur van El hombre que amaba los perros en winnaar van de Premio Nacional de Literatura 2012.

Trauma
‘Het karakter van de Cubaanse literatuur die zich ontwikkelde vanaf de jaren negentig is getekend door dit trauma. (…) Met de ingrijpende veranderingen, begon ook de ontdekking van nieuwe zaken (…), men werd vrijmoediger,’ aldus Padura die deelnam aan een gesprek op de Spaanse ambassade in Havana waar ook zijn collega-auteur Pedro Juan Gutiérrez aan deel nam. Padura beschreef hoe hoe de vertelkunst zich explosief uitbreidde en de Cubaanse uitgevers dwong op een andere manier naar literatuur te kijken, namelijk om te kijken naar ‘de werkelijkheid waarin wij leven.’

Nationale Literatuurprijs
De Speciale Periode – een periode waarin de Cubanen leden aan een gebrek aan voedsel, schaarste aan transport en tekort aan energie –  ‘betekende voor mij een situatie waarin al mijn boeken werden gepubliceerd (in Cuba en in het buitenland) en ik een zekere ruimte kreeg om bijna alles op het eiland te publiceren.’ Personen in zijn omgeving zeiden bij het gereedkomen van een nieuwe roman, dat ‘deze zeker niet gepubliceerd zou worden.’ Dat was vooral het geval bij El hombre que amaba a los perros/ De man die van honden hield. Uiteindelijk zou hij daar verleden jaar de Nationale Literatuurprijs voor krijgen.

Pedro Juan Gutierrez

Ontslag bij Bohemia
Gutiérrez, auteur van de Trilogía sucia de La Habana (in het Nederlands verschenen onder de titel Dirty Havana), die met name handelt over de tekorten en de problemen op het hoogtepunt van die Speciale Periode, vertelde dat hij na publicatie van het eerste deel van een serie in de jaren negentig, zijn baan als redacteur van het tijdschrift Bohemia verloor. ‘Het tijdschrift Bohemia bedankte me voor mijn medewerking, beter gezegd smeten me de straat op.’ Een van zijn vrienden, zei hem toen: ‘Wees blij, nu ben je vrijer’ om verhalen te schrijven.

Link
* Op 29 november 2012 verscheen op deze Cubaweblog de bijdrage: ‘Schrijver Padura: een roman schrijven in Cuba is een ramp.’

Leonardo Padura behoort tot ‘de 100 belangrijkste Latijns Amerikanen’

De Spaanse krant El Pais heeft de Colombiaanse president Juan Manuel Santos uitgeroepen tot de belangrijkste persoonlijkheid van de Ibero-Amerikaanse wereld. De schrijver Leonardo Padura is de enige Cubaan op deze lijst van ‘leiders, onderzoekers, pioniers, politici, ondernemers, leidinggevenden, sterren, kunstenaars, burgers, sporters … Vrouwen en mannen die 2012 hebben gemaakt en ons geïnspireerd hebben of voor gebeurtenissen zorgden die waardevol genoeg zijn om herinnerd te worden,’ aldus de weekendbijlage van El Pais. De Cubaanse media verzwijgen de uitverkiezing van Padura.

De Colombiaanse president Santos

De tekst over, Padura die vorige week de officiële Cubaanse literatuurprijs kreeg, werd geschreven door de dissidente blogger Yoani Sánchez, die ook correspondent voor El Pais is. Zij schrijft dat ‘de maker van de beroemde detective Mario Conde er in is geslaagd om de kwadratuur van de cirkel te realiseren door met een kritische blik naar het land te kijken zonder de erkenning van de Cubaanse autoriteiten te verliezen.’ Mario Conde is de politie-inspecteur in de romans van Padura.

De Cubaanse schrijver Padura

Sánchez: ’De palmen buigen voor hem vanuit alle hoeken van het gepolariseerde ideologische spectrum van het eiland, dat is een waar wonder van de literatuur en de woorden,’ aldus Sánchez. Op de lijst staan verder de namen van de Braziliaanse president Dilma Rousseff, de Peruaanse auteur Mario Vargas Llosa, de Spaanse voetbalcoach Vicente del Bosque, de Nicaraguaanse dichter Ernesto Cardenal en de Mexicaanse publicist Ernst Krauze.

Link
* Alle honderd persoonlijkheden uit de weekendbijlage van El Pais plus de teksten bij ieder.

Schrijver Padura: Een roman schrijven in Cuba is ‘een ramp’

Het maken van een roman in Cuba is, aldus de bekende Cubaanse schrijver Leonardo Padura, een ‘rampzalige gebeurtenis’, gegeven de problemen zoals de economische, waarmee ‘schrijvers die hier leven en werken worden geconfronteerd.’ Padura noemt o.a. het ontbreken aan middelen om het beroep uit te oefenen, de bestaande desinformatie over literaire tendensen in andere windstreken, de beperkte toegang tot internet en de ontoereikende promotiemogelijkheden van boeken. Padura sprak dinsdag in Casa de las Américas, het gebouw van de officiële literaire uitgeverij van Cuba, tijdens een week die aan hem zelf was gewijd. ‘Schrijven is een daad, een roeping, een bijna mysterieuze oefening,’ aldus de man van El hombre que amaba a los perros / De man die van honden hield, zijn laatst verschenen boek. Ook zei Padura dat de auteursrechten – die worden betaald in de nationale peso die weinig waard is – onvoldoende zijn voor een auteur om zich drie tot vier jaar  te wijden aan een nieuwe roman en in veel gevallen zoeken de auteurs ‘andere alternatieven voor de arbeid om aan inkomen te komen.’

Leonardo Padura terwijl hij delen voorleest uit zijn volgende roman Ketterijen in de Casa de las Americas op 27 november jl.

Padura sprak over de ‘beroerde desinformatie’ over de literatuur die in de rest van de wereld wordt gemaakt. ‘Elke auteur die op dit eiland woont, heeft te maken met zo’n informatie-achterstand, zelfs de best geïnformeerden. Want hun relatie met wat ze lezen over de wereld is niet afhankelijk van hun behoeften, maar van de mogelijkheden om zulk werk te kopen of het werk van bepaalde schrijvers hier te vinden. Normaliter worden die in dit  land niet verspreid of gepubliceerd,’ aldus Padura. Hij voegde er aan toe dat de schrijver van de 21^ste eeuw die in Cuba leeft – waar toegang tot internet beperkt is of gewoon voor velen niet bestaat – zich door de wereldliteratuur moet bewegen als een blinde met een stok. Ook een promotiebeleid van het boek ontbreekt omdat er geen boekenmarkt in het land bestaat.

De omslag van Padura’s laatst verschenen boek waarin Trotski een rol speelt

Verdachtmakingen orthodoxen
‘De achterlijke staat waarin de literaire kritiek in eigen huis bestaat, leidt – ondanks de mentaliteit van verandering – nog steeds tot politieke verdachtmakingen aan het adres van een auteur wanneer zijn werk niet samenvalt met de opvattingen van de orthodoxen.’ Daarna las Padura fragmenten voor uit de roman Ketterijen, die in september 2013 door de Spaanse uitgeverij Tusquets en later door de Cubaanse uitgever Unión op de markt wordt gebracht. De roman speelt in drie tijden, met drie personen en met drie talen en neemt de lezer meer naar het Amsterdam van de schrijver Rembrandt, het Miami van de joodse Cubanen en het Cuba in de jaren dertig en nu. In deze roman komt ook de populaire Cubaanse politiecommissaris Mario Conde weer terug die zo’n grote rol speelde in eerdere boeken van Padura en die in Cuba neopoliciaca / nieuwe politieromans worden genoemd.

Casa de las Américas schenkt aandacht aan auteur Leonardo Padura

De komende Week van de Auteur in Cuba is opgedragen aan de polemische Leonardo Padura. Zijn werk zal worden geanalyseerd door critici en academici.

Volgende week zullen de boeken van Padura, zoals zijn laatste roman El hombre que amaba los perros / De man die van honden hield, vanuit diverse invalshoeken worden bekritiseerd. Ook zullen drie conferenties worden gehouden waarbij de 57-jarige auteur aanwezig zal zijn.  Padura is een veel gelezen schrijver binnen en buiten Cuba, alhoewel niet al zijn boeken er verkrijgbaar zijn. Hij wordt met wantrouwen bezien door orthodoxe communistische kringen in het land vanwege de sociale kritiek in zijn werk, vaak politieromans. In Nederland verscheen van zijn hand Maskers. De anti-castristen wantrouwen hem eveneens. Padura heeft zich de afgelopen jaren enkele malen kritisch uitgesproken over de sociale stagnatie in Cuba; over schendingen van mensenrechten zwijgt hij echter. Het blad La Ventana van de officiële Cubaanse uitgeverij Casa de las Américas, noemt hem een ‘ontevreden’ journalist en een ‘complete’ schrijver’ en constateert dat zijn journalistieke werk de afgelopen 17 jaren buiten Cuba werd gepubliceerd.
Padura: ‘In de literatuur zeg ik overigens bijna alles wat ik denk en ik zeg bijna omdat ik denk dat niemand altijd alles zegt wat hij denkt. En die literatuur, alles is in Cuba uitgegeven, hoewel soms met weglatingen, soms kleine en soms grote,’ aldus Leonardo Padura.:

Bron
*  Diario de Cuba
Link
* Interview met de schrijver Padura: Schrijven is mijn manier van leven, 17 november 2012

Film: 7 Days in Havana

Na New York Stories en Paris je t’aime heeft Havana nu ook een film waarin verschillende regisseurs een ode brengen aan deze stad. 7 Days in Havana telt maar liefst 7 regisseurs, namelijk Benicio Del Toro, Julio Medem, Gaspar Noé, Leonardo Padura, Elia Suleiman, Juan Carlos Tabí en Pablo Trapero. De film ging vorige week ook in Nederland in premiere.

Maar liefst zeven artiesten hebben een team gevormd om samen een film te creëren die de hoofdstad van Cuba eer aan doet. De verschillende losstaande verhalen zijn geschreven door Leonardo Padura, één van Cuba’s internationaal meest bekende schrijvers. Elk verhaal dat hij voor de film schreef, wordt verbonden aan een dag van de week, beginnend met maandag. De verschillende episodes werden in volgorde geregisseerd door Benicio del Toro, Pablo Trapero, Julio Medem, Elia Suleiman, Gaspar Noé, Juan Carlos Tabío en Laurent Cantet. In de eerste sequentie is te zien hoe een jonge Amerikaanse acteur (gespeeld door Josh Hutcherson, bekend uit The Hunger Games) in Cuba aankomt om daar aan een filmschool te studeren. Wanneer de dinsdag aanbreekt, wordt dit tafereel geheel losgelaten voor een geheel ander verhaal.

7 dagen
De tweede dag staat namelijk in het teken van een beroemde regisseur. Hij bezoekt verschillende feestjes en bijeenkomsten die hij probeert te doorstaan met behulp van sterke drank. De woensdag vertelt het verhaal van een getalenteerde Cubaanse zangeres die moet kiezen tussen blijven bij haar huidige relatie of met een Spanjaard mee naar Europa gaan in de hoop daar succes te beleven. Een melodramatische vertelling zorgt hier helaas voor dat het eerder komisch dan dramatisch overkomt. De donderdagscène is interessanter, hierin is de regisseur van dit segment, Elia Suleiman, zelf te zien tijdens zijn verblijf in Cuba. De aflevering creëert op puzzelachtige wijze twijfel over betekenis. Op zaterdag moet een arm gezin een taart bakken en komen enkele bekenden uit een eerdere dag terug. De week wordt afgesloten met zondag waarop een Cubaanse vrouw een groep mensen commandeert bij de voorbereiding van een perfect feest voor de Maagd Maria.

Link
* Lees verder op de website Moviescene